Маиший чиқиндилар ва уларнинг амалий таснифланиши нигматов А. Н.*, Омонов Б. О

Маиший чиқиндиларни утилизациялашга кўра ‒ прессланадиган (), прессланмайдиган.
Маиший чиқиндилар атроф-муҳитни сезиларли даражада ифлослантиради¹.Маиший чиқиндиларни атроф­муҳитга бўлган таъсири ёки инсоният учун хавфсизлик даражаси нуқтаи назардан, яъни атроф-муҳитга етказадиган зарарига қараб тўрт турга: хавфсизроқ, хавфли, ўртача хавфли, ўта хавфли, захарли ажартиш мақсадга мувофиқ. Аксарият адабиётлар ва амалиётда уларни синфлаштириш ёки класслаштириш бўйича таснифланади². Масалан, 1-класс − таркиби қўрғошинли, гальваник элементлар, минераль ёғлар; 2-класс − батарейкалар, қўрғошин, нефть, сульфат кислота эритмалари; 3-класс – дизель ёқилғи, ацетон, цемент кукини, ишлатилган фильтрлар; 4-класс – қурилиш чиқиндилари, техник бўёқ чиқиндилар; 5-класс – озиқ-овқат қолдиқдлари, керамика, металл, резина, шиша, ёғоч. Мазкур классларга хавфсизлик нуқтаи назардан ном бериш орқали кишилик жамитини ушбу чиқиндиларга нисбатан эҳтиёткорлик мунасабатда бўлиш даражасини белгилаш мумкин-ку: захарли (1-класс), ўта хавфли (2-класс), ўртача хавфли (3-класс), хавфли (4-класс), хавфсизроқ (5-класс).
Маиший чиқиндиларни қайта ишлаш бўйича: термик (асосан ёқиш учун), битермик аэроб компостлаш (ўғит ёки биоёқилғи учун); анаэроб ферментация (биогаз олиш учун); саралаш (фойдали қисмларини ажратиб олиш) тўрт турга ажаратиш мумкин.
Маиший чиқиндиларни қайта ишлаш бўйича га кўра: қайта ишлаш, компостлаш, энергия олиш, кўмиш ёки хавфсиз жойлаштириш (1-расм).
Чиқиндиларни ишлаб чиқариш циклига қайтариш учун тўғри йиғиш, саралаш ва иккиламчи материалларга айлантириш керак¹.
Маиший чиқиндиларни қонтейнерларга жойлаштириш бўйича қуйидагича таснифлаш тавсия этилади: целюлоза-қоғоз; органик; пластик ва полимер; металл; резина, чарм ва текистиль; шиша; қурилиш-таъмирлаш ва бошқа турдаги чиқиндилар.Такидлаш лозимки, ҳозирги кунда маиший чиқиндиларни жойлаштиришда контейнерлар сони ҳамда ранги бўйича саралаб йиғишнинг ягона миллий ва халқаро талаблари мавжуд эмас. Ўзбекистонда чиқинди контейнерларининг ўлчами, ранги ва унда ёзиладиган матнлар ҳам турлича (2-расм). Лекин улар илмий асосланмаган ва амалиётда тез ўзгарувчандир.