Махсус таълим вазирлиги

актив
, уларнинг 
манбаларини акс эттирувчи счѐтлар эса - 
пассив счѐтлар
деб 
аталади. 
Барча счѐтларда ҳам қолдиқлар ва муомалалар юқорида 
келтирилгандек акс эттирилади. Лекин бухгалтерия ҳисобида қатор 
мураккаб счѐтлар борки, улар ўзларининг тузилишларига кўра бундай 
оддий тарздан фарқ қилади.
Счѐтларни 
иқтисодий 
мазмунига 
қараб 
туркумланиши 
(иқтисодий туркумлаш), счѐтларда нима ҳисобга олинади, яъни унда 
қандай аниқ иқтисодий объект акс эттирилишини кўрсатади ва 
мазкур объектга ҳар томонлама тавсиф бериш учун қандай счѐт-
лардан фойдаланиш кераклигини аниқлаб олиш имконини беради. 
Иқтисодий туркумлаш мазкур корхонада, унинг хусусиятларини 
ҳисобга олган ҳолда, фойдаланиши керак бўлган счѐтлар рўйхатини 
белгилаш учун мўлжалланган. 
Счѐтларнинг туркумланиши 
Асосий счѐтлар 
маблағлар турлари (актив) мавжудлиги ва 
ҳаракати устидан ва уларнинг манбаларининг (пассив) назорат қилиш 
учун ишлатилади. Барча асосий счѐтларга уларда корхона мулкининг 
ҳисобга олиниши хосдир. Асосий счѐтларнинг хусусияти шундан 
иборатки, агар уларда қолдиқ мавжуд бўлса, уларнинг ҳаммаси 

---

43 
баланс таркибига киритилади. 
Тартибга солувчи счѐтлар 
маблағлар турларининг баҳоланиши 
ѐки маблағлар манбаларининг суммаларини тузатиш (корректи-
влаш)га мўлжалланган. Бу ерда тузатиш жорий бухгалтерия ҳисоби 
тизимидаги асосий счѐтлардан ташқари у билан боғланган алоҳида 
счѐт киритиш ва унинг суммасини мазкур объектнинг катта-
кичиклигини топиш мақсадида асосий счѐтнинг суммасидан ѐки 
ундан айириш йўли билан амалга оширилади. 
Тақсимловчи счѐтлар 
- Тақсимловчи счѐтлар корхонанинг 
баъзи харажатлари устидан назорат қилиш ва уларнинг тўғри 
тақсимланишини таъминлаш (шу жумладан, айрим фаолият 
таннархини ҳам аниқлаш) учун тайинланган. Йиғиб-тақсимловчи 
счѐтлар у ѐки бу хўжалик жараѐнлари бўйича харажатларни, уларни 
кейинчалик тақсимлаш мақсадида, йиғиш учун қўлланилади. Улар 
актив счѐтлардир, чунки уларда маблағлар (харажатлар) ҳаракати 
ҳисобга олинади. Бу счѐтларда йиғиладиган суммалар мазкур объект 
бўйича барча харажатлар ҳисобга олинадиган счѐтларга ўтказилади 
(ҳисобдан чиқарилади).