Махсус таълим вазирлиги

Счѐт тизими ва иккиѐқлама ѐзув 
Счѐтлар ѐрдамида 
хўжалик маблағлари ва хўжалик муома-
лаларининг жорий эттирилиши ва, шу билан бир вақтда, йиғма 
кўрсаткичларни олишни таъминловчи ҳисобнинг бир турдаги 
объектларини иқтисодий гуруҳлаш амалга оширилади.
Корхонанинг хўжалик муомалалари тегишли ахборот ташувчилар 
асосида счѐтларда акс эттирилади ҳамда шу муомалалар таъсир 
қиладиган маблағлар мавжудлиги қайд этилади.
Демак, счѐтларни хўжалик маблағлари ва хўжалик муома-
лаларини жорий акс эттириш, иқтисодий гуруҳлаш ва тезкор назорат 
қилиш усули деб таърифласак бўлади. Счѐтларнинг кўриниши ҳисоб 
ѐзувлар қилинадиган жадвалга ўхшайди. 
Счѐтлардаги ѐзувлар, ҳисобга олинаѐтган объектларнинг хусу-
сиятига қараб натура, меҳнат ва пул ўлчагичларида олиб борилади. 
Лекин маълумотларни натура ва меҳнат ўлчагичларида ифодалаш 

---

39 
билан бирга счѐтлардаги барча маълумотлар, албатта, пул ўлчагичда 
ҳам кўрсатилади. Бу умумлаштирилган, якуний кўрсаткичларни олиш 
учун зарур. 
Хўжалик маблағларини ҳаракати тегишли баланс моддаларини 
кўпайишига ѐки камайишига олиб келади. Масалан, кассадаги нақд 
пулларни ҳаракати уларнинг ғазнага келиб тушиши («Касса»нинг 
кўпайиши) ѐки ундан берилиши («Касса»нинг камайиши) билан 
тавсифланади; мол етказиб берувчилар билан ҳисоб-китобларнинг 
ҳаракати - бу корхонанинг мол етказиб берувчиларга бўлган қарзи-
нинг кўпайиши («Мол етказиб берувчилар» моддасининг ўсиши) ѐки 
унинг узилиши «Мол етказиб берувчилар» моддасанинг камайишига 
олиб келади. 
Счѐтдаги умумий суммани ҳисоблаб чиқишни осонлаштириш 
учун маблағларни кўпайишини уларнинг камайишидан алоҳида 
ажратиб кўрсатиш қулайроқ, шунинг учун счѐт икки қисмга бўли-
нади: чап ва ўнг томонга. Унинг бири (чап томони)