Махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Жаҳоннинг айрим мамлакатларида жамғариш нормаси
149
 
(ялпи ички маҳсулотга нисбатан фоиз ҳисобида) 
 
Мамлакатлар 
1990 й. 
2000 й. 
2015 й. 
Хитой 
36 
35 
49 
Индонезия 
31 
22 
34 
Ҳиндистон 
25 
24 
33 
Корея Республикаси
35 
33 
29 
Сингапур 
36 
35 
29 
Малайзия 
32 
27 
26 
Канада 
21 
21 
24 
Россия 
30 
19 
23 
Ўзбекистон 
31 
22 
23 
Франция 
24 
22 
22 
Япония 
32 
25 
21 
АҚШ 
22 
24 
20 
Германия 
25 
24 
19 
Италия 
22 
21 
18 
Евро зонаси 
25 
23 
19 
Жаҳон бўйича ўртача 
25 
24 
22 
Таҳлиллар жараѐни шуни кўрсатмоқдаки, юқори даромадли 
мамлакатларда жамғариш нормаси ўрта даромадли, ҳатто қуйи даромадли 
149
Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитасининг тегишли йиллар бўйича эълон қилган 
ахборотномалари асосида муаллифлар томонидан тузилди 

---

141 
мамлакатларникига нисбатан пастлиги жадвал (5.1. ва 5.2-жадваллар) 
малумотларидан кўриниб турибди. Буни қуйидаги, жадвал маълумотларидан 
ҳам кўришимиз мумкин. 
4.3-жадвал 
маълумотларидан 
кўриниб 
турибдики, 
дунѐнинг 
ривожланган мамлакатлари ҳисобланган Франция, Япония, АҚШ, Германия 
ва Италия жамғариш нормаси бўйича жадвалнинг сўнгги қаторларидан ўрин 
олган. Бунинг сабабларини тадқиқ этганимизда, ривожланган мамлакаталар 
миллий иқтисодиѐтга, шунингдек инновацион ривожланишига етарли 
даражада ивестиция ва бюджет маблағларини киритган. Ушбу мамлакатларда 
замонавий 
талабларга 
жавоб 
берадиган 
бозор 
инфратузилмаси 
шакллантирилган, шу боис ҳозирги ҳолатдаги жамғарма нормаси ҳам зарур 
даражадаги ривожланиш имкониятини беради. 
Бозор 
иқтисодиѐтига 
ўтиш 
даврини 
бошидан 
кечираѐтган 
мамлакатларда жамғариш нормаси камида 30 фоиздан кам бўлмаслиги 
лозим, чунки мазкур мамлакатларда ўтиш даврида бозор инфратузилмасини 
ташкил этиш учун жуда катта молиявий маблағ зарур бўлади. Шу билан 
бирга, ривожланган мамлакаталарда жамғариш нормаси жуда кўп омиллар 
таъсир қилади. 
Масалан, АҚШда 2008 йилдаги жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози 
шароитида жамғарма тақчиллиги мавжуд бўлган, аҳолининг иш фаолияти 
пасайиши натижасида профицит вужудга келди. Бунинг асосий сабаби 
асосий капиталга қилинган молиявий қуйиламалар жамғармага нисбатан 
камайиб кетганлигидир. Жамғарма асосан мамлакатнинг юқори даромадли 
аҳолси томонидан амалга оширилади, унинг 80 фоиз аҳолиси жамғарма 
қилиш эмас балки, банк кредитлари ва бошқа қарз маблағлари ҳисобига кун 
кўради
150
. 
Таҳлил этилган 1990-2015 йилларда (2.2-жадвал) жамғариш нормаси 
бўйича энг юқори кўрсаткич Хитой, Индонезия ва Ҳиндистон мамлакатлари 
150
Кругман П. (2012). Как разобраться в долгах «будущих поколений» // Независимая газета. 29 окт. С. 5. 
[Krugman P. (2012). How to Solve the Problem of ―Future Generations‖ Debts // Nezavisimaya Gazeta. Oct. 29. Р. 
5.] 

---

142 
биринчи ўринларни эгаллаб турибди. Бу мамлакатларда жамғариш 
даражасининг юқори даражада эканлиги бевосита ЯИМга боғлиқ бўлиб, шу 
йилларда ЯИМ даражаси юқори суръатлар билан ўсиши юз берган (2-илова). 
Ўзбекистонда инновацион ривожланиш ҳолатига баҳо бериш учун у 
билан боғлиқ айрим макроиқтисодий кўрсаткичларини таҳлил этиш мақсадга 
мувофиқ бўлади, шу мақсадда қуйидаги жавдал маълумотларига эътибор 
қаратамиз. 
4.4-жадвал