Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

 
 
96-расм.
Бақада ядроси олиб ташланган жинсий ҳужайрага соматик 
ҳужайра ядросини жойлаб янги авлод олиш механизми. 
1-уруғланмаган тухум ҳужайра; 2-ультрабинафша нурлар билан нурлантириш; 
3-итбалиқ; 4-итбалиқ ичаги; 5-ичак ҳужайраси; 6-микропипетка; 7-ичак ядроси; 
8-реципиент ядроси; 9-бластула; 10-бўлиниш йўқ; 11-нормал бўлмаган 
эмбрион; 12-вояга етган бақа. 
Энди ҳужайра инженериясининг ген инженерияси билан ҳам-
корликда самарали фаолият кўрсатиши оқибатида олинган материал билан 
танишамиз. Одамда талассемия номли ирсийланадиган рецессив ген 
мутацияси натижасида келиб чиқадиган касаллик мавжуд. Бундай 
беморларнинг эритроцит қон доначаларининг структураси ва функцияси 
бузилган бўлади. Бундай оғир касалликни даволаш методи ҳужайра ва ген 

---

335 
инженерияси соҳасидаги тадқиқотлар натижасида яратилди. Бунинг учун 
талассемия касалига дучор бўлган одамнинг суяк илигида жойлашган қон 
синтезловчи органдан қон ҳосил қилиш ҳужайралари ажратиб олинди. 
Улар сунъий тайёрланган озиқа муҳитида кўпайтирилди. Сўнгра уларнинг 
генотипига талассемиянинг нормал, яъни доминант гени ген инженерияси 
методи ёрдамида киритилди. Бу ген эритроцитларни структуравий ва 
функционал нормал ҳолатга қайтарди. Бундан ташқари шу эритроцит 
ҳужайрасининг ўзига метатриксат омилига чидамлиликни таъмин этувчи 
ген ҳам киритилди. Бу кимёвий бирикма таъсирига чидамлилик 
хусусиятини ҳам тажрибадаги эритроцит ҳужайрасининг ўзида ҳосил 
қилиш зарурлигини кўзлаб унинг генотипига иккинчи ген ҳам киритилди. 
Бу хусусият тажрибадаги эритроцит ҳужайраларга келгусида ҳаётчан-
лигини сақлаб қолиш имкониятини беради. 
Ген инженерияси методи билан тайёрланган эритроцитлар бетобнинг 
суягидаги илик ҳужайраларига қўшиб юборилади. Бироз вақтдан кейин 
уларга саралаб танловчи метатриксат моддасини таъсир эттирилади, бу 
модда таъсири асосида чидамлилик ҳамда функционал ва структуравий 
нормал генига эга бўлган экспериментал эритроцит ҳужайралари яшаб 
қолади, кўпаяди. Талассемия, яъни касал эритроцитлар қирилиб кетади. Бу 
методни талассемия рак касалини даволашда самарали ишлатиш мумкин 
эканлиги исботланди. 
Шундай қилиб, генетик инженерия биологиянинг жумладан, 
генетиканинг муҳим долзарб назарий масалаларини самарали тадқиқ қила 
олишини исботлади. Кашф этилган назарий қонуниятларга асосан генетик 
инженерия организм генетик ахборотини мақсадга мувофиқ ўзгартириб 
қайта қуришнинг методларини яратди. Юқорида баён этилган тадқиқотлар 
натижасида яратилган генетик инженерия методларини тиббиёт, инсонни 
экологик тоза озиқ-овқат, сув ва ҳаво билан таъминлаш каби долзарб 
муаммоларни ҳал қилишда қўлланилмоқда. 
Генетиканинг муаммоларини тадқиқ қилишнинг келгусида янада 
самарали бўлишини таъмин этиш учун генетик инженерия методларини 
янада такомиллаштириш ва молекуляр генетика яратган генлар банкини 
янада бойитиш зарур. Генетик инженерия олдида ҳозирча ҳал қилинмаган, 
ҳал қилиниши учун узоқ йиллар давомида тадқиқотлар ўтказилиши зарур 
бўлган илмий ва амалий муаммолар кўндаланг турибди.