Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

336 
XII б о б. ЎЗГАРУВЧАНЛИК ВА УНИНГ МОДДИЙ АСОСЛАРИ 
 
XII.1. Мутацион ўзгарувчанлик 
 
XII.1.1. Ирсий ва ирсий бўлмаган ўзгарувчанлик 
 
Ўзгарувчанлик ирсият каби организмларнинг асосий хусусиятлари-
дан бўлиб, уларнинг эволюциясида, индивид ривожланишида, ташқи ва 
ички муҳит ўзгаришларига мослашишларида алоҳида ўрин тутади. Ўзга-
рувчанлик ҳам маълум қонуниятлар асосида содир бўлиб, бу қонуни-
ятларни ҳам генетика фани ўрганади. 
Ўзгарувчанлик
деб организмлар белги, хосса ва хусусиятларининг 
ташқи ва ички омиллар таъсирида бир ҳолатдан бошқа ҳолатга, бошқача 
айтганда, бир фенотипик кўринишдан бошқа бир фенотипик кўринишга 
ўтишига айтилади. 
Ирсият организмларга хос белги ва хусусиятларнинг наслдан-наслга 
ўтиши ва маълум бир тарихий давр давомида сақланиб туришини 
таъминласа, ўзгарувчанлик ана шу белги ва хусусиятларнинг ўзгаришига 
олиб келади, организмлар оламида хилма-хилликни вужудга келтиради. Бу 
табиий танланиш ва сунъий танлаш учун манба бўлиб хизмат қилади. Шу 
туфайли ирсият ва ўзгарувчанлик организмлар эволюциясини таъмин 
этувчи омиллар ҳисобланади. 
Ўзгарувчанлик ирсийланиш характерига қараб ирсий ва ирсий 
бўлмаган ўзгарувчанликларга бўлинади.
Ирсий ўзгарувчанлик 
деб орга-
низм генетик материалининг ўзгариш қобилиятига айтилади.
Ирсий 
бўлмаган ўзгарувчанлик 
эса маълум генотип заминида организмларнинг 
ташқи муҳит шароитларининг таъсирида реакция нормаси доирасида 
бўладиган ўзгаришларидир. Бундай ўзгарувчанликлар организмларнинг 
индивидуал ривожланиш даврида вужудга келиб, у наслга берилмайди. 
Бундай ўзгаришлар