«Mahsus fanlar» kafedrasi «avtomobillar tuzilishi, txk va ta`mirlash» fanidan tayyorlangan Dars №1 Mavzu: Kirish, Avtomobillarning umumiy tuzilishi

«Neksiya» avtomobilining rul boshkarmasi.

«Neksiya» avtomobilining rul boshqarmasi reyka ti’ida bo’lib, ilashishdagi shesternya va tishli reykadan iboratdir. Rul mexanizmi valdagi shesternyaning aylanma xarakatini reykaning ilgarilama qaytma xarakatiga aylantiradi. Reyka yonida joylashgan sharnirli tortqi yordamida boshqariluvchi g’ildiraklarni buradi.
Rul boshqarmasi gidrokuchaytirgichga ega bo’lib, u rotorli gidravlik taqsimlagichga ega va magistrallarda moy yurishini boshqaradi. Rul chambaragi u yoki bu tomonga burilganda gidravlik taqsimlagich yuqori bosim magistralini gidroSilindrning bir tomoniga, uning ikkinchi tomonini esa moy kaytish trubkasi bilan ulaydi. GidroSilindr ‘orsheni tishli reykaning shtokiga maxkamlangan bo’lgani uchun, ortiqcha bosim ostida uni u yoki bu tomonga yurgizadi, natijada boshqariluvchi g’ildiraklar buriladi.
Agar kuchaytirgich ishlamay qolsa, rul boshqarmasi vazifasini bajaraveradi. Gidrokuchaytirgich tizimida ‘arrakli nasos ishlatilgan. Aytish joizki, gidrokuchaytirgich qismlari tahmirlanmaydi, shuning uchun rul mexanizmi bilan birga yangisiga almashtiriladi.

Tayanch iboralar: avtombilning burilishdagi xarakati, burilish markazi, rul tra’etsiyasi, burilish radiusi, rul boshqarmasi, rul mexanizmi, boshqariluvchi g’ildiraklar, yengil burilish, uzatish soni, rul mexanizmi turlari, mexanizm tuzilishi, chervyak-rolik, vint-gayka-reyka, chervyak-sektor, rul yuritmasi, richag va tortqilar, bo’ylama tortqi, ko’ndalang tortqi, sharnirli birikma, mustaqil osma va ko’ndalang tortqi, g’ildirakning yengil
burilishi, notekis yo’l turtkilari, xarakat xavfsizligini oshirish, kuchaytirgich, gidrokuchaytirgich, zolotnikli tizim, avtonom kuchaytirgich, ‘nevmatik kuchaytirgich.
Nazorat savollari

5. 
   Rul boshqarmasini tashkil etuvchi qismlari nimalardan iborat?
   
6. 
   Rul mexanizmidi qanday qilib boshqarishni yengillashtiriladi?
   
7. 
   Boshqarmada rul tra’etsiyasini qo’llanilish sababi nimada?
   
8. 
   Rul boshqarmasi kuchaytirgichli bo’lganda va u ishlamay qolsa avtomobilni boshqarib bo’ladimi?
   

Adabiyotlar
1. Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat ko’rsatish va tahmirlash.(Kasb hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma)
Toshkent – Talqin – 2005. 281–298 betlar.
2. X. Mamatov, Avtomobillar, II- kism. Toshkent «Uzbkiston».1998. 165-190 betlar.
3. N.Vishnyakov i dr. Avtomobil. Osnovq konstruktsii. Moskva. Mashinostroenie. 1986. 205-221 betlar.
4. X.Mamatov, Yu.T.Turdiev, SH.SH.SHomaxmudov, M.O.Kodirxonov Avtomobillar. Konstruktsiya va nazariya asoslari. Toshkent .«Ukituvchi», 1982, 229-245 betlar.