«Mahsus fanlar» kafedrasi «avtomobillar tuzilishi, txk va ta`mirlash» fanidan tayyorlangan Dars №1 Mavzu: Kirish, Avtomobillarning umumiy tuzilishi

Dars №2 Mavzu: Dvigatellarining umumiy tuzilishi va asosiy ko`rsatkichlari .

Vaqti 2 soat.	Talabalar soni ____nafar.
O‘quv mashg‘ulotining shakli	Nazariy mashg‘ulot
O‘quv mashg‘ulot rejasi:Nazariy	1.Dvigatelning vazifasi va tasniflanishi. 2.Asosiy atama va tushunchalar . 3.Dvigatelning turlari.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:	O‘quvchilarni haqidagi tushunchalarini shakllantirish
Pedagogik vazifalari:Ped texnologiyalar haqida tushunchalar berish. Pedagogik texnologiya bo‘yicha bilimlarni chuqurlashtirish. Pedagogik texnologiya bo‘yicha tushuntirish va taxlil qilish. Dvigatellar fani haqida tushunchalar bilan shakllantirish; Ivhki yonuv dvigatellarii vazifasini tushuntirib berish; Ivhki yonuv dvigatellarii haqidagi mavzuni mazmunini ochib berish;	O‘quv faoliyati natijalari: Ivhki yonuv dvigatellarii haqida -tushunchalarni ta’riflaydilar; -tasniflab beradilar; -tushuntirib beradilar; -mazmunini ochib beradi;
Ta’lim usullari	Ma’ruza aqliy xujum
Ta’lim shakllari	Ommaviy ishlash
Ta’lim vositalari	Ma’ruzalar matni, kitob, slaydlar.
Ta’lim berish sharoiti	Maxsus texnika vositalari bilan jixozlangan xona
Manitoring va baxolash	Og‘zaki nazorat,savol javob va o‘quv topshirig‘i.

O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi.

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar.
1- bosqich. O‘quv mashg‘ulotiga kirish 10 daq.	Oquvchilar bilan salomlashish. Ularni davomati nazorat qilinadi. O’tilgan mavzu bo’yicha takrorlanadi. Yangi mavzu yozuv taxtasiga yozib beriladi.	Tinglaydilar. YOzib oladilar. Belgilab oladilar.
2-bosqich. Asosiy qism 60 daq.	Dvigatellarining umumiy tuzilishi va asosiy ko`rsatkichlari haqida umumiy ma’lumotlar beriladi va quyidagi reja boiycha mavzu yoritib beriladi. 1.Dvigatelning vazifasi va tasniflanishi. 2.Asosiy atama va tushunchalar . 3.Dvigatellarning turlari.	Tinglaydilar. YOzib oladilar. Belgilab oladilar
3- bosqich. Mashg‘ulotning yakunlash qismi 10 daq.	1) O‘quvchilarning savollariga javoblar beriladi. 2) O‘quvchilar baxolanadilar. 3) O‘quvchilarga mustaqil ishlar beriladi. 4) Uyga vazifa beriladi.	Tinglaydilar. O‘quvchilar baxolanadi. Topshiriqlarni belgilab oladilar.

Avtomobillar dvigatellarining sinflanishi .
Zamonaviy avtotransport vositalariga asosan, porshenli ichki yonuv dvigatellari o’rnatiladi. Bug’ va elektr toki bilan ishlaydigan avtomobillar bahzi kamchiliklariga ko’ra hozirgi kunda deyarli ko’llanilmaydi. Bug’ bilan ishlaydigan dvigatellarning asosiy kamchiligi foydali ish koeffitsientining kichikligi (0,16…0,18) hamda dvigatel bug’ qurilmalarining o’lcham va vaznlarini kattaligidir. Elektr bilan ishlaydigan dvigatellarning keng tarqalmaganligiga sabab, ularning uzoq masofalarga qatnay olmasligi, Chunki ularga o’rnatiladigan qo’rg’oshin akkumulyatorlarining elektr sig’imi avtomobilning 40…50 km masofagacha xarakatlanishiga mo’ljallangan. Hozirgi kunda mamlakatimizda va chet el firmalarida elektromobillar ustida katta ilmiy va kostruktiv ishlar olib borilmoqda, natijada ularning har xil ko’rgazmali variantlari yaratilmoqda. Elektromobillarning xalk xo’jaligida transport vositasi bo’lib keng tarqalishi uchun ularga o’rnatiladigan elektrobaklarning sig’imini 2 – 3 baravar oshirish kerak.
Avtomobillarga o’rnatiladigan porshenli ichki yonuv dvigatellari quyidagi belgilari bilan klassifikatsiyalanadi:
Avtomobillarida porshenli ichki yonuv dvigatellari o’rnatilgan. Bu dvigatellar quyidagi asosiy belgilariga ko’ra sinflanadi:
- yonuvchi aralashmaning alanga olish usuliga ko’ra, siqilishdan alanga oladigan dvigatellar (dizellar) va yonuvchi aralashma elektr uchquni bilan majburan alanga oldiriladigan (karbyuratorlar va gazli) dvigatellar.
- yonuvchi aralashma tayyorlanish usuliga qarab, aralashma tsilindrdan tashqarida tayyorlanadigan (karbyuratorli va gazli) dvigatellar va aralashma tsilindr ichida tayyorlanadigan dvigatellar (dizellar).
- ish jarayonining amalga oshirilishi bo’yicha, to’rt taktli va ikki taktli dvigatellar .
- ishlatiladigan yoqilg’i turiga ko’ra, benzin va dizel yokilg’isida ishlaydigan suyuq yoqilg’ili dvigatellar va siqilgan yoki suyultirilgan gaz bilan ishlaydigan gazsimon yoqilg’ili dvigatellar.
- tsilindrlari soniga qarab, bir tsilindrli va ko’p tsilindrli (ikki, uch, to’rt, olti tsilindrli va xokazo) dvigatellar.
- tsilindrlarning joylashishi bo’yicha, bir qatorli dvigatellar (tsilindrlari bir qator qilib o’rnatilgan) va ikki katorli yoki V simon – deb ataladigan dvigatellar (ikki qator tsilindrlar bir-biriga nisbatan ma’lum burchak ostida o’rnatiladi). Ko’p yuk ko’taradigan traktor va avtomobillarda asosan ko’p tsilindrli to’rt taktli dizel dvigatellari, yengil, kam va o’rtacha yuk ko’taradiganlarda esa to’rt taktli, ko’p tsilindrli karbyuratorli dvigatellar ishlatiladi.