Mahsulot sifatini nazorat qilish, uni tahlil qilish va boshqarish usullari. Reja

Muomala va sotish – mahsulotni ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan yuklatilgandan to iste`molchi olguniga qadar bo`lgan hayot tsiklining bir qismidir. Muomala bosqichida tayyor mahsu-lotning reja topshiriqlarida, normativ hujjatlarda, ortish, tashish, saqlash va sotishga tayyorlashda o`rnatilgan sifati va hajmining maksimal darajada saqlanishi ta`minlanishi lozim.
Muomala va sotish mahsulotni ekspluatatsiya qilish – uning sifatini tiklanishiga va saqlanib turishiga yordam beruvchi mahsulot hayot tsiklining bosqichidir. Umumiy holda mahsulotni ekspluatatsiya qilish uniehtiyojga qarab ishlatishni, ortish, tashish saqlash, texnikaviy xizmat ko`rsatish va ta`mirlashni o`z ichiga oladi.
Bu bosqichda sifatni boshqarish asosan iste`molchi tomonidan amalga oshiriladi. ekspluatatsiya qilish qoidalari ekspluatatsiya qilish bo`yicha ko`rsatmalarda, instruktsiyalarda va mahsulotga qarash bo`yicha eslatmalarda keltirilgan bo`ladi. Ushbu hujjatlarning sifatiga mahsulotdan qanchalik oqilona foydalanish bog’liq bo`ladi.
shuni aytib o`tish kerakki, tovarlarni instruktsiyaga amal qilgan holda ishlatish, ulardan foydalanish muddatini uzaytirishi mumkin. YAroqlilik muddatining uzayishi esa qo`shimcha mahsulot ishlab chiqarilishiga teng kuchlidir. shunday qilib, mahsulotni oqilona ekspluatatsiya qilish moddiy va mehnat resurslarini iqtisod qilish imkonini beradi.




1.10.-rasm. Mahsulot sifatini nazorat qilish turlarining klassifikatsiyasi

1.11.-rasm. Sifatni boshqarish xizmatlarining funktsiyalari.

3. 
   Mahsulot sifatini boshqarish va tahlil qilish statistik usullarining tizimli taxlili
   

Sifatni tahlil qilishning statistik usullari mamlakatimizda hamda chet ellarda sifatni boshqarish sistemalarida keng qo`llaniladi.

Statistik tahlil – bu mahsulot sifatiga ta`sir etuvchi omillarni va shartlarni tahlil qilishdir.
Sifatni nazorat qilish va tahlil qilishning ma`lumotlar manbalari bo`lib quyidagilar xizmat qiladi:

1. 
   inspektsion nazorat: berilgan xom-ashyo, materiallarning kirish nazorati ma`lumotlarini belgilash; tayyor mahsulotlarni belgilab qo`yish; oraliq nazorat ma`lumotlarini belgilash va boshqalar.
   
2. 
   Ishlab chiqarish va texnologiya: jarayonni tahlil qilish ma`lumotlarini belgilab qo`yish; qo`llanilayotgan operatsiyalar to`g’risida kundalik ma`lumotlarni to`plash; dastgohlarni nazorat qilish to`g’risidagi ma`lumotlarni (to`g’rilash, ta`mirlash, texnikaviy xizmat ko`rsatish) belgilab qo`yish va boshqalar.
   
3. 
   Xom ashyo va materiallarni keltirish va mahsulotni sotish: xarakatni omborxonalar orqali ro`yxatga olish va boshqalar.
   
4. 
   Boshqarish va ish yuritish: foydani hisobga olish; qaytgan mahsulotni hisobga olish; doimiy mijozlarga xizmat ko`rsatishni hisobga olish; sotishni hisobga olish jurnali; bozorni tahlil qilish ma`lumotlari va boshqalar.
   
5. 
   Moliyaviy operatsiyalar: debet va kreditni taqqoslash jadvali; zararlarni hisobga olish; iqtisodiy hisoblar va boshqalar.
   

Odatda, Yaponiya korxonalarida ish o`rinlarida ma`lumotlarni tahlil qilish uchun maxsus, tushunish unchalik qiyin bo`lmagan «sifatni nazorat qilishning etti instrumenti» deb atalgan statistik usullardan foydalaniladi.
Ushbu etti instrument o`z ichiga quyidagi usullarni oladi:

1. 
   qatlamlashtirish
   
2. 
   grafiklar
   
3. 
   diagramma Pareto
   
4. 
   sabab-oqibat diagrammasi
   
5. 
   gistogramma
   
6. 
   sochilish diagrammasi
   
7. 
   nazorat kartalari
   

YUqorida sanab o`tilgan «sifatni nazorat qilishning etti instrument»i turli muammolarni hal etishda alohida yoki turli kombinatsiyalarda qo`llanishi mumkin.
U yoki bu muammolarni echilishi quyidagi sxema asosida amalga oshiriladi:

1. 
   parametrlarni o`rnatilgan me`yorlardan farqlanishini baholash.
   
2. 
   Muammoning echilishi bilan bog’liq bo`lgan eng muhim omillarni tanlash.
   
3. 
   Muammo yuzaga kelishiga sabab bo`lgan omillarni baholash.
   
4. 
   YAroqsiz mahsulotlarning paydo bo`lishiga sabab bo`lgan eng muhim omillarni baholash.
   
5. 
   Natijalarni tasdiqlash.
   

Statistik usullarni batafsil ko`rib chiqamiz.