2.2-расм. а) Ёғочнинг чўзилиш диаграммаси; б) стандарт намуна.
2.1-мисол. Яхлит ёғоч материаллардан тайёрланган ферманинг чўзилувчи панжарасини қуйидаги берилган маълумотлар асосида мустаҳкамлигини текшириш. Панжара 15 см узунликда 2 та диаметри d=2,0 cм бўлган тешик билан кузсизлантирилган. Чўзувчи кучнинг қиймати N=180 кН, чорқирранинг кесим юзаси А=b·h=17,5·17,5 см. Иморат синфи–II, Бинонинг ишончлик коэффициенти γn= 0,95 га тенг.
Элемент кесим юзасининг брутто майдони:
Абр=b·h=17,5·17,5=306,25 см2.
2 та диаметри d=2,0 cм бўлган тешик билан кузсизлантирилган кесим юзаси Акуч=2d·h=2·2·17,5=70см2га тенг.
Кесимнинг кучланишини эътиборга олган ҳолда нетто юзаси:
Ант=Абр Акуч=306,25 70= 236,25 см2 га тенг бўлади.
Кесим юзасининг чўзилишдаги кучланиши (2.1) формуладан
аниқланади. Iтоифа ёғоч материалнинг ҳисобий қаршилигиRч=1,0кН/см2.
=N / Aнт = Rч·m0/γn= 1 ·0,8/0,95=0,84 кН/см2.
Шарт бажарилди, кесим юзаси тўғри танланган.
2.1-жадвал
Мустақил бажариш учун вариантлар
Кўрсаткичлар номи
|
Вариантлар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
Чўзувчи кучN, кН
|
120
|
130
|
140
|
150
|
160
|
170
|
180
|
190
|
200
|
210
|
Кесим юзасидаги тешикнинг диаметри,см
|
0,8
|
1,0
|
1,2
|
1,4
|
1,6
|
1,8
|
2,0
|
2,2
|
2,4
|
2,6
|
Кесим юзаси,см
|
7,5 10
|
10
12,5
|
12,5 15
|
15
17.5
|
15
17,5
|
15
17.5
|
17,5
17,5
|
20
22.5
|
22,5 25
|
25
27,5
|
Ёғоч материал тури
|
оқ қайин
|
терак
|
шум тол
|
эман
|
за- ранг
|
жука
|
қайин
|
тол
|
қара
ғай
|
тило
ғоч
|
Иморат синфи (1.17-жадвал)
|
I
|
II
|
III
|
I
|
II
|
III
|
I
|
II
|
III
|
I
|
2.2. Марказий сиқилувчи элементларни ҳисоблаш
Сиқилувчи элементларга устунлар, қия синчлар, фермаларни устун ва қия синчлари ва бошқа элементлари киради. Кесим юзаларида сиқувчи Nкуч таъсирида сиқилувчи кучланиш пайдо бўлади. Ёғоч материаллар сиқилишга чўзилишга нисбатан яхши ишлайди. Чунки бу ҳолда кўз, ёриқлар ва бошқа нуқсонларнинг мустаҳкамликка таъсири жуда кам бўлади. Шу сабабли сиқилувчи элементлар тайёрлаш учун II-тоифали, яъни ҳисобий қаршилиги Rc=13 МПа бўлган материаллардан фойдаланилади. Кесим юзасининг ўлчамлари 13 см дан катта бўлган чорқирралар (бруслар) нисбатан яхши ишлайди, чунки бу ҳолда кесилган толаларнинг фоиз миқдори тахталарга қараганда кам бўлади. Шу сабабли ҳисобий қаршилиги ҳам юқори, яъни Rc=15 МПа га тенг бўлади. Айниқса, думалоқ кесим юзали ёғочларда бу қиймат анча юқори Rc=16 МПа, чунки бу ҳолда толалар умуман кесилмаган бўлади [2,13].
Марказий сиқилувчи элементларни мустаҳкамлиги ва турғунлиги кўндаланг кесим юзасига (А), уларнинг узунлигига (l) ва учларининг бирикиш усулига боғлиқ. Бу боғлиқлик бўйлама эгилиш коэффиценти () билан эътиборга олинади.
Сиқилувчи ёғоч элементлар мустаҳкамлик ва турғунлик бўйича қуйидагича ҳисобланади:
c =Nс/Ант Rc/γn. (2.2)
c =Nс/ Аҳ Rc / γn (2.3) бу ерда:с– кесим юзасидаги нормал кучланиш;
Nс– сиқувчи бўйлама юк;
Aнт– кўндаланг кесимнинг нетто юзаси;
Aҳ– кўндаланг кесимнинг ҳисобий юзаси;
Rс– элементнинг сиқилишдаги ҳисобий қаршилиги;
–бўйлама эгилиш коэффиценти; γn–ишончлик коэффициенти.
(2.2) формула орқали элемент узунлиги қалинлигининг 7 баробаригача бўлган элементлар мустаҳкамликка, (2.3) формула эса бу қийматдан катта бўлган элементлар устуворликка ҳисобланади. Агар кесим юзаси элементнинг тўлиқ юзасига тенг деб олинса ёки кучсизланиш майдони умумий майдоннинг 1/4 қисмидан ошмаса, у ҳолда Аҳ= Абр га тенг. Агар юқоридаги кўрсаткич 25% дан катта бўлса ёки нисбат 1/4 дан ошса Аҳ=2/3Ант тенг бўлади. Агар кучсизланган юзалар ташқи қирраларга чиқадиган бўлса ёки симметрик
бўлмаган кучсизланиш бўлса у ҳолда Аҳ= Ант га тенг бўлади.
Бўйлама эгилиш коэффиценти элементнинг ҳисобий узунлигига (l0), кесим юзасининг инерция радиусига (r) ва стерженнинг эгилувчанлиги () га боғлиқ.У ҳолда эгилувчанлик қуйидаги (2.4) формуладан аниқланади:
= l0/r (2.4)
Бўйлама эгилиш коэффиценти қуйидаги (2.5) ва (2.6) формулалардан аниқланади:
-эгилувчанлик > 70 бўлса, = 3000 / 2. (2.5)
- эгилувчанлик 70 бўлса, =1–0,8(/100)2. (2.6)
Ҳисобий узунлик сиқилувчи стерженларни учларини бирикишига боғлиқ, уларнинг бирикиш усуллари ва ҳисобий узунликлари 2.3-расмда келтирилган.
2.3-расм. Марказий сиқилувчи стерженларнинг бирикиш схемалари.
Кесим юзасининг инерция радиуси (r) кесим юзасига (A) ва кесимнинг юзасининг инерция моментига (J) боғлиқ.
. (2.7)
Инерция радиуси чорқирралар учун r =0,289h га, думалоқ шаклдаги материаллар учун эса r =0,25d га тенг бўлади.
Сиқилувчи элементларнинг эгилувчанлиги ҳам () чегараланган бўлиб, бу қиймат қуйидаги 2.2-жадвал асосида аниқланади.
2.2-жадвал
Do'stlaringiz bilan baham: |