|
Қарағай (сосна)ва қора қарағай (ель) турига мансуб ёғоч материалларнинг ҳисобий қаршилиги, R, МПа, (кгс/см2)
Кучланиш ҳолатлари ва элементлар таснифи
|
Белгиланиши
|
Ёғоч материалларнинг тоифасига мос равишда
ҳисобий қаршиликлари, МПа, (кгс/см2)
|
1
|
2
|
3
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1. Толалари бўйлаб эгилиш, сиқилиш ва эзилиш:
а) тўғри тўртбурчак кўринишдаги кесимга эга бўлган баландлиги 50 см гача бўлган «б», «в») бандларда келтирилган элементлардан ташқари
|
Rэг,Rc, Rэз
|
|
|
|
б) тўғри тўртбурчак кўринишдаги кесимга эга бўлган эни 11 дан 13 см гача, баландлиги 11 дан 50 см гача бўлган элементлар учун
|
Rэг, Rc, Rэз
|
|
|
|
в) тўғри тўртбурчак кўринишдаги кесимга эга бўлган эни 13 смдан катта, баландлиги 13 дан 50 см гача бўлган элементлар учун
|
Rэг, Rc, Rэз
|
|
15
150
|
11
110
|
г) ҳисобий кесим юзасида ўйиқ жойи бўлмаган юмалоқ ёғоч элементлар учун
|
Rэг, Rc, Rэз
|
-
|
|
|
2. Толалари бўйлаб чўзилувчи элементлар:
а) елимланмаган элементлар
|
Rч
|
10
100
|
7
70
|
-
|
б) елимланган элементлар
|
Rч
|
12
120
|
9
90
|
-
|
3. Толаларига кўндаланг йўналишда бутун юза бўйлаб сиқилиш ва эзилиш
|
Rс90 Rсм90
|
1,8 18
|
1,8 18
|
|
Кучланиш ҳолатлари ва элементлар таснифи
|
Белгиланиши
|
Ёғоч материалларнинг тоифасига мос равишда
ҳисобий қаршиликлари, МПа, (кгс/см2)
|
1
|
2
|
3
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
4. Толаларга кўндаланг йўналишда маҳаллий эзилиш
а) конструкцияларнинг таянч қисмларида, ўйиб бириктирилган ва элементларнинг бирикиш тугунларида
|
Rэз90
|
|
|
|
б)горизонтал ўққа нисбатан 90 дан 60о бурчак остида жойлашган шайба тагида
|
Rэз90
|
|
|
4
40
|
5. Толалар бўйлаб ёрилиш
а) елимланмаган элементларнинг эгилишида
|
Rёр
|
|
|
|
б) елимланган элементларнинг эгилишида
|
Rёр
|
|
|
|
в) ўйиб бириктирилган элементларда максимал кучланиш учун
|
Rёр
|
|
|
|
г)маҳаллий ва елимлаб бириктирилган элементларда максимал кучланиш учун
|
Rёр
|
|
|
|
6.Толаларга кўндаланг йўналишда ёрилиш
а)елимланмаган элементларни бириктиришда
|
Rёр90
|
1
10
|
0,8
8
|
|
б)елимланган элементларни бириктиришда
|
Rёр90
|
0,7 7
|
0,7 7
|
|
7. Елимланган элементлар учун толалари бўйлаб кўндаланг чўзилиш
|
Rч90
|
0,35 3,5
|
0,3 3
|
|
Ёғоч материалларнинг толаларига кўндаланг йўналишда маҳаллий эзилишдаги ҳисобий қаршилиги қуйидаги (1.3) формуладан аниқланади:
Rэз 90 = Rэз 90 =[1+8 /(lэз+1,2)]; (1.3)
бу ерда: lэз – ёғочнинг толалари бўйлаб эзилиш майдонинингузунлиги.
Ёғочнинг толаларига бурчак остида эзилишдаги ҳисобий қаршилиги қуйидаги (1.4) формуладан аниқланади:
Rэзα= Rэз/{1+[(Rэз/Rэз90) -1]sin3 } .(1.4)
Ёғочнинг толаларига бурчак остида ёрилишдаги ҳисобий қаршилиги қуйидаги (1.5) формуладан аниқланади:
Rёрα= Rёр/{1+[(Rёр / Rёр90)– 1]sin3 }. (1.5)
Қурилиш майдонида бажариладиган конструкциялар учун чўзилишдаги ҳисобий қаршилигини 1.11-жадвалда келтирилган маълумотларга нисбатан 30% га камайтирган ҳолда қабул қилинади. Лекин том ёпмаси учун қўлланилган III-тоифа материаллардан тайёрланганэгилувчи тўшама ва қопламалар учун эгилишдаги ҳисобий қаршиликни 13 МПа га тенг қилиб танлаш тавсия этилади [13].
Ёғоч конструкциялар ва элементларни ҳисоблашда жадвалларда келтирилган қарағайсимон материаллар учун берилган ҳисобий қаршиликлардан бошқа турдаги ёғоч материалларга ўтиш учун тегишли ўтиш коэффициентларига кўпайтириш лозим.
Турли дарахтматериаллари учун уларнинг кучланганлик-деформация- ланганлик ҳолатини эътиборга олган ҳолда ўтиш коэффициентлари 1.12-жадвалда келтирилган.
1.12-жадвал
Қарағай (сосна) ва қора қарағай (ель)га нисбатан бошқа турдаги ёғоч материалларнинг ҳисобий қаршиликларини аниқлаш учун ўтиш коэффициентлари
Ёғоч турлари
|
Ўтиш коэффиценти, mn
|
Толалар йўналиши бўйлаб эгилиш,
чўзилиш, сиқилиш ва эзилишда
|
Толаларга кўндаланг кесим
бўйича сиқилиш ва эзилишда
|
Толалар йўналиши бўйлаб ва унга кўндаланг кесим бўйлаб ёрилишда
|
Игна баргли
|
|
|
|
Тилоғоч
|
1,2
|
1,2
|
1
|
Сибир кедри
|
0,9
|
0,9
|
0,9
|
Кедр
|
0,65
|
0,65
|
0,65
|
Оқ қарағай
|
0,8
|
0,8
|
0,8
|
Қаттиқ япроқлилар
|
|
|
|
Эман
|
1,3
|
1.3
|
1.3
|
Шум тол
|
1,3
|
2
|
1,6
|
Акас
|
1,5
|
2,2
|
1,8
|
Оқ ва қора қайин
|
1,1
|
1,6
|
1,3
|
Қайрағоч, элма
|
1
|
1,6
|
1
|
Юмшоқ
япроқлилар
|
|
|
|
Кандағоч, жука, терак
|
0,8
|
1
|
0,8
|
Ёғоч конструкцияларидан мавжуд шароитда эксплуатация қилиш нормал шароитдан кескин фарқ қилади. ҚМҚ 2.03.08-98 - Ёғоч конструкциялари,лойиҳалаш нормасига,асосан, ёғоч материаллардан республикамизда фойдаланиш бўйича 12 гуруҳ намлик-ҳарорат шароити ўрнатилган ва тасдиқланган [13].
Ёғоч конструкцияларни эксплуатация шароитлари тўғрисида маълумотлар 1.13-жадвалда келтирилган.
Атроф муҳитда ҳароратнинг ва намликнинг доимий ўзгариши конструкцияларни ҳисоблашда 1.13-жадвалда келтирилган намлик-ҳарорат шароитларини эътиборга олган ҳолда 1.14-жадвалда келтирилган mt ва mb коэффициентлар орқали ҳисобга олинади.
Қурилиш меъёрларига асосан (ҚМҚ 2.03.08-98 – Ёғоч конструкциялари), елимланган ёғоч конструкциялардан А1 эксплуатация шароитида фойдаланишда ҳавонинг нисбий намлиги 45% паст бўлишига рухсат этилмайди. В2 ва В3 эксплуатация шароитлари учун эса ёғоч материалларнинг қуриши бирикмаларнинг деформацияланувчанлигига деярли таъсир этмаслиги сабабли, тегишли ҳимоя воситаларидан фойдаланган ҳолда қўллаш тавсия этилади [12,13].
Ёғоч конструкцияларни бириктириш учун фойдаланиладиган нагеллар ва бошқа элементларни тайёрлаш учун нуқсонлари, яъни кўз ва ёриқлари бўлмаган, намлиги 12 % гача бўлган материаллардан фойдаланилади. Айрим мустаҳкамлиги нисбатан паст ва чиришга мойиллиги мавжуд материаллардан фойдаланилганда уларни чиришга қарши таркиблар (антисиптиклар) билан ҳимояланади [13]. Турли эксплуатация шароитларини эътиборга олувчи коэффициентларнинг қиймати 1.14-жадвалда келтирилган.
1.13-жадвал
Ёғоч конструкцияларни эксплуатация шароитлари тўғрисида маълумот
Эксплуата- ция қилиш бўйича
намлик-ҳаро рат шароити
|
Конструкциялари эксплуатация шароити характеристикаси
|
Ёғоч конструкциялар учун намликнинг максимал қиймати, %
|
Елимланган ёғоч конструк ция
|
Елимланмаган ёғоч
конструкция
|
АI
А2
А3
|
Ҳаво ҳарорати 350С гача бўлган, ичкариси иситиладиган хоналарнинг нисбий намлиги:
60% гача
60 дан 70% гача
70 дан 95% гача
|
9
12
15
|
20
20
20
|
БI
Б2
Б3
|
Ичкариси иситилмайдиган хоналар: қуруқ ҳудудда нормал ҳудудда хонанинг доимий намлиги 75% дан
ортиқ бўлганда
|
9
12
15
|
20
20
25
|
ВI
В2
В3
|
Очиқ ҳавода: қуруқ ҳудудда нормал ҳудудда нам ҳудудда
|
9
12
15
|
20
20
25
|
ГI
Г2
Г3
|
Бино ва иншоотларнинг грунтга тегиб турадиган ёки грунтда доимий бўлган қисмларида мунтазам намланадиган доимий сувда бўладиган
|
-
-
-
|
чегараланмайди
худди шундай худди шундай
|
1.14-жадвал
Do'stlaringiz bilan baham: |
