56
Co(II) ВА Ni(II) НИНГ 5-(ФЕНИЛ)-1,3,4-ОКСАДИАЗОЛ ҲОСИЛАСИ
БИЛАН КОМПЛЕК БИРИКМАСИ СИНТЕЗИ ВА ТАДҚИҚОТИ
1
М.А.Пиримова,
1
Ш.А.Кадирова,
1
Г.Б.Садуллаева,
2
А. А. Зияев
1
Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон
Миллий Университети, Тошкент ш
2
Ўсимлик моддалар кимёси
институти, Тошкент ш.
Биологик фаол органик моддаларнинг турли биометаллар билан ҳосил
қилган комплекс бирикмаларида уларнинг фаоллиги янада кучайиши ва таъсир
муддатини узайиши, органик лигандли комплексларга бўлган қизиқишнинг
ортишининг асосий сабабларидан биридир. Гетероциклик бирикмалар орасида
азот атоми тутганлари биологик жиҳатдан фаол ва комплекс бирикмалар ҳосил
қилишга мойиллиги юқори эканлиги адабиётларда, кўрсатилган[1].
Оксадиазол асосидаги физиологик фаол бирикмалар молекуласида
электрофил ва электрофоб реакцион марказлар билан кучли қутбланган
гуруҳлар ҳосил қилади ва бу билан улар биологик фаолликни намоён этиб,
ферментлар ёки бошқа рецептик ҳужайраларни ўраб
олиш учун дастлабки
реагент вазифасини ўтайди [2-4]. Келтирилган маълумотлар аниқ назарий
аҳамиятга эга бўлиб, синтез қилинган координацион бирикмаларнинг электрон,
стереокимёвий, кинетик ва термодинамик хусусиятлари ҳамда
хоссаларини
ўрганиш соҳасини аниқлаб беради.
Ишдан мақсад, лиганд 2-карбоксиметилтио-5-фенил-1,3,4-оксадиазолни
(L) Ni(II) ва Co(II) тузлари билан комплекс бирикмалар синтез қилиш ҳамда
синтез қилинган комплекс бирималарнинг тузилишини ИҚ-спектроскопияси
ёрдамида ўрганишдан иборат.
[Ni(L)
2
Cl
2
]
комплексининг синтези спиртли муҳитда олиб борилиб, Me:L
1:2 моляр нисбатда 0,001 моль никел хлориднинг спиртли эритмасига 0,002
моль 2-карбоксиметилтио-5-фенил-1,3,4-оксадиазолнинг спиртдаги эритмаси
қўшилди (pH=8). Реакция 20минут давомида қиздириш
билан олиб борилдиб
сўнг реакцион аралашма кристалланиш учун қолдирилди. Орадан 5кун ўтгач оч
яшил рангдаги чўкма тушди, чўкма фильтрланиб,
бир неча бор этанолда
ювилди ва қуритилди. Маҳсулот унуми 82%. Т
суюқ
=240-241°С.
Co(II) нинг хлоридли тузининг хам 2-карбоксиметилтио-5-фенил-1,3,4-
оксадиазол билан комплекс бирикмаси аналогик усулди синтез қилинди.
Металл
тузларининг
лиганд
билан
ҳосил
қилган
комплекс
бирималарининг ИҚ-спектрларида кескин ўзгаришлар кузатилди. Лиганднинг
тузилиши ИҚ-спектраскопия усулида ўрганилганда унинг N-H боғининг валент
тебраниши v
max
: 3390 , C-H (ароматик ҳалқадаги) v = 3100-3000 оралиғида, C =
N (оксадиазол ҳалқадаги) v = 1675, C = C (ароматик ҳалқадаги) v = 1557 , C-O-C
боғ v = 1278 , C-S боғ v = 661, -COОН даги С=O боғи 1680 ва С-О боғи 1720 см
-
1
ларда ютилиш чизиқлари борлигини кўрдик.
Лиганднинг молекуляр
формуласи: С
10
H
8
N
2
О
3
S; Молекуляр массаси: 236.24;
Синтез қилинган комплекс бирикмалрнинг ИҚ-спектри лигандники билан
таққосланганда N-H боғининг валент тебраниши v
max
= 3382 , C-H (ароматик
ҳалқадаги) v = 3100-3000 оралиғида, C = N (оксадиазол ҳалқадаги) v = 1684, C =
57
C (ароматик ҳалқадаги) v = 1560 , C-O-C боғ v = 1272 , C-S боғ v = 652,
карбоксил гуруҳининг ассеметрик ва симметрик
валент тебранишлари
орасидаги фарқ Δ=[v
as
(COO
-
)-v
s
(COO
-
)]=224-260 см
-1
ларга силжиганлигини
кўрдик. Бу эса металл атоми карбоксил иони билан монодентант ҳолатда
бирикканлигини кўрсатади.
Do'stlaringiz bilan baham: