Magistr dissertasiyasi ixtisasın şifri və adı

Cədvəl 2.4. Azərbaycanın GUAM çərçivəsində xarici ticarət əlaqələrinin dinamikası (min ABŞ dolları)

Ölkələr	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2014
Idxal
Gürcüstan	10317,3	4934,7	12742	10232	14492,9	45498,8	93888,8
Moldova	1736,7	337,4	1639,5	1125,3	3084,8	8050	419579,7
Ukrayna	35824,2	39329,9	79977,7	118828,5	170353,3	226250,8	419579,7
GUAM	47878,2	44602	94359,2	130185,8	187931	279799,6	933048,2
Ixrac
Gürcüstan	74639,8	103235,6	80828,1	110059,6	188850,7	208436,1	529549,1
Moldova	21,2	69,8	160,1	140,2	140,8	150,0	68,4
Ukrayna	23620,9	6841	12981,7	21204,2	12255,6	35794,5	48442,0
GUAM	98281,9	110146,4	93969,9	131404	201247,1	244380,6	578059,5

2000-2005-ci illərdə Azərbaycanın GUAM çərçivəsində xarici ticarət dövriyyəsi artan istiqamətdə inkişaf etmişdir. 2005-ci ildə bu göstəricinin xüsusi çəkisi təqribən 6,1% təşkil etmişdir. Ukrayna 50,%, Gürcüstan 48,4%, Moldova 1,6% paya malik olmuşdur.
2005-ci ildə Moldova ilə Azərbaycan arasında xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi cəmi 8,2 milyon dollar təşkil edib. Qarşılıqlı ticarətin aşağı templəri bu il də davam edir. İqtisadi münasibətlərin potensialından hələ kifayət qədər istifadə edilməyib. Fikrimcə, bu sahədəki əlaqələr daha fəal və tam olmalıdır.
Əlverişli coğrafi-siyasi mövqeyinə, iqtisadi resurslarına görə MDB məkanının iki qabaqcıl ölkələrindən olan Ukrayna və Azərbaycan arasında əməkdaşlığın çoxşaxəli inkişaf perspektivlərini müəyyənləşdirmək və beləliklə də, Cənubi Qafqaz regionunun tərəqqisinə xidmət edən qarşılıqlı faydalı əlaqələri daha da genişləndirmək əhəmiyyətli sayıla bilər. Ukrayna və Azərbaycan arasında hələ sovetlər birliyi dövründən mövcud olmuş hərtərəfli əlaqələri bütün sahələrdə bərpa etmək, gücləndirmək hər iki ölkənin xarici siyasət kursunda başlıca istiqamətlərdən biridir.
Keçmiş SSRİ dövründə Azərbaycan, Ukrayna və Rusiya da daxil olmaqla, öz problemlərini mərkəzdən dotasiya almadan həll etmək iqtidarına malik üç respublikadan biri idi. Eyni zamanda, Ukrayna güclü istehsal potensialına, hərbi-sənaye kompleksinə, tranzit əhəmiyyətinə görə fərqli imkanlara malik respublikalardan sayılırdı. Müstəqillik əldə etmiş hər iki respublikanın qarşılıqlı əlaqələrində tamamilə yeni mərhələnin başlanması, bu mənada zəruri prosesə çevrilmişdi. Uzun illər vahid ailə kimi formalaşan, iqtisadi cəhətdən zəncirvari şəkildə bağlı olan dövlətlərin bir-birindən təcrid vəziyyətdə yaşaması mümkün deyildi. 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışından sonra bu reallığı düzgün dəyərləndirən ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Ukrayna ilə əlaqələrin genişləndirilməsinə mühüm önəm vermişdir. Ötən müddətdə iki ölkə arasında uğurlu əməkdaşlığın nəticəsidir ki, bu gün Ukrayna regionda Azərbaycanın ən yaxın siyasi-iqtisadi müttəfiqlərindən biri kimi çıxış edir: hər iki respublika arasında siyasi, iqtisadi, hərbi-texniki və humanitar sahələrdə əməkdaşlıq münasibətləri qənaətbəxş səviyyədədir, əmtəə dövriyyəsinin həcmi ildən-ilə yüksəlir. İndiyə qədər ölkələrimiz arasında hər hansı məsələdə ciddi fikir ayrılığı meydana çıxmamışdır. Əksinə, Avratlantik məkana inteqrasiya kursu seçmiş hər iki müttəfiq respublika müxtəlif regional və beynəlxalq məsələlərdə bir-birini dəstəkləyirlər.
Ukrayna Cənubi Qafqazda gerçəkləşdirilən qlobal enerji-kommunikasiya layihələrinə ciddi maraq göstərməklə, Azərbaycanla bu sahədə sıx əməkdaşlıq etmək niyyətindədir. Rəsmi Kiyev xüsusən, Xəzər neftinin Avropaya nəqlinin tranzit iştirakçısı olmaqda maraqlıdır və bu niyyətini açıq bəyan edir. Söhbət Odessa-Brodı neft kəmərinin alternativ kəmər kimi realizə edilməsindən gedir. Doğrudur, hələlik bu kəmər istər texniki imkanlarının yetərli səviyyədə olmamasına, istərsə də daşınma qiymətlərinin bahalığına görə qənaətbəxş sayılmır. Lakin Qara dəniz vasitəsilə dünya okeanına birbaşa çıxışı olan Ukrayna əlverişli tranzit əhəmiyyəti ilə Azərbaycana kifayət qədər cəlbedici görünür. Xəzərin enerji resurslarının yüksək həcmini nəzərə alan ekspertlər qarşıdakı illərdə Odessa-Brodı layihəsinin aktuallaşacağını qətiyyən istisna etmirlər.
Ukrayna ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin strateji müstəvidə inkişafını şərtləndirən digər mühüm amil hər iki ölkənin Avratlantik məkana inteqrasiya kursu seçməsidir. Hər iki dövlət müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar - MDB, ATƏT, Avropa Şurası, Avropa Birliyi, xüsusilə NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramı çərçivəsində sıx əməkdaşlıq edirlər. Azərbaycan-Ukrayna əlaqələri 2006-cı ilin mayında Kiyevdə keçirilmiş zirvə toplantısında yenidən strukturlaşmış GUAM - Demokratiya və İqtisadi İnkişaf Uğrunda Təşkilat çərçivəsində daha strateji səciyyə daşıyır. Xatırladaq ki, Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev Azərbaycanın GUAM çərçivəsində Ukrayna ilə əlaqələrini gücləndirmək niyyətində olduğunu hələ 2004-cü ilin iyununda bu ölkəyə rəsmi səfəri zamanı vurğulamışdır. "Azərbaycan ilə Ukrayna təkcə ikitərəfli formatda deyil, həm də regional qurumlarda fəal iştirak edir. Həmin qurumlardan biri də GUAM-dır. Bu təşkilat bizi və digər ölkələri birləşdirir, regional əməkdaşlığın inkişafına kömək edir. Azərbaycan regional əməkdaşlığın dərinləşməsinə həmişə tərəfdar olmuşdur. Deyə bilərəm ki, indi Azərbaycanda baş verən proseslər buna sübutdur. Ölkəmizdə çox mühüm iqtisadi layihələr gerçəkləşdirilir. GUAM məhz bu istiqamətdə irəliləmək üçün çox yaxşı qurumdur. Əminəm ki, həm ikitərəfli, həm də regional əməkdaşlıq çərçivəsində biz konkret layihələrin həllində irəliləyəcəyik".
GUAM ölkələri dövlət başçılarının 2006-cı ilin may ayında Ukraynanın paytaxtı Kiyev şəhərində keçirilmiş zirvə görüşünun yekunları bu qurum çərçivəsində əməkdaşlığın yeni modelinin müəyyənləşdirilməsi ilə yaddaqalan olmuşdur. Bu tədbir GUAM-ın postsovet məkanında əsas güc mərkəzlərindən birinə çevrildiyini nümayiş etdirməklə yanaşı, Gürcüstan, Ukrayna, Azərbaycan və Moldovanın qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığına yeni imkanlar açmışdır. GUAM-ın keyfiyyətcə yeni qurum kimi formalaşması təkcə geosiyasi amillərlə deyil, həm də regiondakı qlobal enerji layihələrinin reallaşmaq üzrə olması ilə şərtlənir. Söhbət konkret olaraq Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərlərindən gedir və bu layihələrin reallaşmasında lokomotiv dövlət kimi çıxış edən Azərbaycanla daha dinamik münasibətlərin qurulması GUAM-ın digər üzv-ölkələri üçün də prinsipial əhəmiyyət kəsb edir.
Ukraynanın Rusiyanın neft-qaz asılılığından çıxmaq, bu dövlətin ərazisindən yan keçməklə çoxşaxəli enerji kommunikasiya sistemi yaratmaq istəyi də özünü qabarıq göstərir. Xatırladaq ki, hələ 2005-cü ilin qış aylarında Rusiyadan verilən təbii qazın dayandırılması rəsmi Moskva ilə Kiyev arasında ciddi diplomatik gərginliyə səbəb olmaqla yanaşı, Şərqi Avropanı da narahat etmişdir. Bu hadisə bir daha təsdiqlədi ki, Azərbaycan regionda hansısa digər dövlətdən enerji asılılığı olmayan yeganə dövlətdir. Ölkəmizin coğrafi-siyasi və strateji əhəmiyyəti GUAM-ın Kiyev sammitində də açıq etiraf olunmuşdur. Azərbaycan Ukraynanın Rusiyanın enerji asılılığından çıxmasında mühüm rol oynaya bilər.
Ukrayna Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə münasibətdə də hər zaman beynəlxalq hüquq norma və prinsiplərinə əsaslanan ədalətli mövqe tutmuş, ölkəmizin haqlı mövqeyini dəstəkləmiş, ərazi bütövlüyünün təmin olunması zərurətini önə çəkmişdir. Heç bir MDB respublikası bu məsələdə Ukrayna qədər sabit, ədalətli və açıq mövqe nümayiş etdirməmişdir. Ən müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarda təmsil olunan bir dövlətin bu obyektiv mövqeyi Azərbaycan üçün də son dərəcə mühüm əhəmiyyət daşıyır.
GUAM bölgənin inkişafında həm iqtisadi, həm də siyasi nöqteym-nəzərdən mühüm rol oynamaq iqtidarında olan unikal təşkilatdır. GUAM çərçivəsində ölkələrin böyük əməkdaşlıq perspektivləri var. Çünki GUAM enerji daşıyıcıları nəqlinin diversifikasiyasında, bölgədə "dondurulmuş münaqişələrin" həllində, Şərq-Qərb dəhlizinin yaradılmasında, qurum üzvlərinin Avropaya inteqrasiya cəhdlərinin gerçəkləşdirilməsində həlledici rol oynamalıdır. Artıq GUAM çərçivəsində azad ticarət zonasının yaradılması haqqında protokol imzalanıb. Növbəti addım isə gömrük və sərhəd fəaliyyətinin harmonizasiyası, habelə razılaşdırılmış tarif siyasəti həyata keçirilməsidir.
Дохсанынъы иллярдя бейнялхалг игтисади интеграсийа просесляринин инкишафы вя кечмиш постсовет мяканында баш верян обйектив просеслярин мянтиги давамы кими йаранмыш интеграсийа бирликляри арасында Гара дяниз Игтисади Ямякдашлыг Тяшкилатыны (ГDИЯТ) хцсуси гейд етмяк лазымдыр. Бцнювряси 1992-ъи илдя гойулмуш бу бирлик бейнялхалг игтисади мцнасибятлярин бярабярщцгуглу субйекти кими 1994-ъц илдя гяти олараг формалашмыш вя Гара дяниз реэионуну ящатя едян 11 юлкяни - Азярбайъан, Ермянистан, Молдова, Эцръцстан, Русийа, Украйна, Йунаныстан Тцркийя, Румынийа, Болгарыстан вя Албанийаны юзцндя бирляшдирмишдир. 18 апрел 2003-ъц илдя бу гурума Сербийа вя Черногорийа дахил олмушдур.
ГDИЯТ-я дахил олан юлкялярин яксяриййяти (Русийа вя Ермянистан истисна олмагла) цчцн АИ иля ямякдашлыьын эенишляндирилмяси вя перспективдя онун тяркибиня гябул олунмасы олдугъа ящямиййятлидир вя бу обйектив зярурятдян иряли эяляряк щямин юлкялярин хариъи игтисади интеграсийа стратеэийасынын ян мцщцм приоритетляриндян сайылыр. Бу мянада ГDИЯТ-ин цзв-юлкяляри иля АИ арасында гаршылыглы ямякдашлыьын эцъляндирилмяси, фяалиййятин бцтцн сащяляриндя, хцсусиля игтисади сферада синхрон инкишафынын тямин едилмяси олдугъа ваъибдир. АИ иля бирэя сярщядляри олмайан Азярбайъан цчцн бу мясяля даща ваъиб вя ящямиййятлидир.
Азярбайъан Республикасы ГDИЯТ-ин практики олараг бцтцн юлкяляри иля (Ермянистандан башга) тиъарят-игтисади мцнасибятляри ардыъыл олараг эенишляндирир вя дяринляшдирир. Албанийа вя Ермянистан истисна олмагла бу юлкялярин щамысы иля Азярбайъан тиъарят-игтисади ямякдашлыг щаггында мцгавиля имзаламышдыр. Ейни заманда республиканын МДБ-йя дахил олан ГDИЯТ-я цзв юлкяляри иля азад тиъарят зонасы щаггында икитяряфли мцгавиля баьламыш вя щямин мцгавиляляря ясасян бир юлкянин эюмрцк яразисиндян кечиб диэяр юлкянин эюмрцк яразисиня дахил олан малларын идхалына вя ихраъына еквивалент тясир эюстярян эюмрцк рцсумлары, верэи вя йыьымлардан, еляъя дя мигдар мящдудиййятляриндян азад олунурлар. Бундан ялавя Азярбайъан МДБ чярчивясиндя онун ГDИЯТ-я цзв олан диэяр дювлятляри кими 15.04.1994-ъц ил тарихдя имзаланмыш чохтяряфли «Азад тиъарят зоналарынын йарадылмасы щаггында разылашма»да да иштирак едир. Бу амили ясас эютцряряк ГDИЯТ-я дахил олан юлкяляр цчцн бярабяр тиъарят шяраити йаратмаг мягсяди иля бу юлкялярин эюмрцк рцсумларындан азад олунмасы нязярдя тутулур. Бу мясяля йалныз бирлик чярчивясиндя азад тиъарят зонасынын йарадылмасы иля щялл олуна биляр ки, бу да йахын перспективин ишидир. Щазырда ГDИЯТ юлкяляри игтисади мцнасибятлярин щцгуги базасыны тиъарят-игтисади ямякдашлыг щаггында, инвестисийаларын ъялб едилмяси вя горунмасы щаггында вя еляъя дя икигат верэигоймаnın ləğv edilməsi щаггында мцгавиляляр тяшкил едир.
Тящлил эюстярир ки, ГDИЯТ юлкяляри иля тиъарят мцнасибятляри Азярбайъан цчцн чох мцщцм ящямиййят кясб едир. 2000-2005-ъи илляр ярзиндя Азярбайъанын ГИЯТ-я дахил олан юлкялярля хариъи тиъарят дювриййяси 3,1 дяфя артмышдыр. Бу артым бцтцнлцкдя идхал вя ихраъ ямялиййатларыны ящатя етмякля бязи юлкяляр цзря даща йцксяк рягямлярля, мясялян Болгарыстанлa – 7,1 дяфя, Румынийа иля – 12,4 дяфя, Йунаныстанла -3,9 дяфя, Эцръцстанла – 3,0 дяфя, Русийа вя Тцркийя иля мцвафиг олараг 2,9 вя 2,5 дяфя, Украйна иля – 4,7 дяфя артмышдыр. Хариъи тиъарят дювриййясинин артымында ян йцксяк эюстяриъиляр 2002, 2003, 2004 вя 2005-ъи иллярдя ялдя едилмишдир. Азярбайъанын хариъи тиъарятиндя ГDИЯТ-ин пайы 2000-2005-ъи илляр ярзиндя 1,9% артараг 28,6% тяшкил етмишдир. Азярбайъанын ГДИЯТ юлкяляри арасында ясас хариъи тиъарят партнйорлары Русийа, Тцркийя, Украйна вя Эцръцстандыр.
ГДИЯТ иля хариъи тиъарят балансы 1996-2005-ъи илляр ярзиндя мянфи салдо иля баша вурулмушдур. Бу дюврляр ярзиндя идхал вя ихраъын хцсуси чякиляринин динамикасы гейри-сабит олмушдур. 2005-ъи илдя ГДИЯТ иля хариъи тиъарят ялагяляриндя хцсуси чякисиня эюря идхал ямялиййатлары (54%) ихраъ ямялиййатларыны (46%) 8% цстялямишдир.
Азярбайъанын ГДИЯТ юлкяляри арасында ясасян Тцркийя вя Русийа иля инвестисийа ямякдашлыьы инкишаф етмишдир. Республикамызда бирэя мцяссисяляр вя хариъи фирмалара 2000-2005-ъи илляр ярзиндя йюнялдилмиш хариъи инвестисийаларын цмуми щяъминдя Тцркийянин пайы бюйцкдцр. Гейд едяк ки, 2005-ъи илдя бу эюстяриъи Тцркийянин 20,2% олмушдур. Русйанын хцсуси чякиси ися 0,5% тяшкил етмишдир.
Кечид игтисадиййаты шяраитиндя Azяrbaycanыn QDИЯТ чярчивясиндя ямякдашлыьынын конкрет нятиъяси онун мящз, Гара Дяниз Тиъарят вя Инкишаф Банкы (QTИB) иля лайищя яmяkdaшlыьы истигамятиндя реал сяъиййя тапыр. Бankыn iшtirakы ilя respublikamыzda bяzi layihяlяr hяyata keчirilир вя онларын конкрет нятиъяляри mюvcuddur, digяr tяrяfdяn Azяrbaycanыn QTИB-lя яmяkdaшlыq potensialы олдугъа эенишдир вя онлардан лазымынъа istifadя olunmur.
Лайищялярдян birincisini “ticarяt яmяliyyatlarыnыn maliyyяlяшdirilmяsi” kimi qiymяtlяndirmяk olar. 21 yanvar 2002-ci il tarixindя Azяrbaycan Beynяlxalq Bankы (ABB) vя QTИB arasыnda 4 il mцddяtinя Libor +4% dяrяcяsi ilя 4 mln. ABШ dollarы mябляьindя kredit xяttinin aчыlmasы barядя saziш imzalandы. Чoxdяfялi alыcы krediti proqramы чярчивsindя ayrыlmыш vяsait ABB-yя QDИЯT юlkяляrindяn mal idxal edяn azяrbaycan alыъыlarыnыn idxal-ixrac ямялиййатларынын maliyyяляшdirilmяsini geniшляndirmяyя imkan verяcяk. Bundan яlavя, 19 noyabr 2002-ci il tarixindя яldя olunmuш razылыьa яsasяn QTИB бу мягсядля яlavя olaraq 2,5 mln. ABШ dollarы hяcmindя vяsait ayыrмышдыр ки, bununla да kredit xятtinin цmumi hяcmi 6,5 mln. ABШ dollarы tяшkil eтмишдир.
Hяr bir яmяliyyat цzrя maksimal maliyyяlяшdirmя mцddяti, 3 ildяn чox olmamaq шяrtilя idxal edilяn mallarыn nюvцndяn asыlы olacaq. 180 gцndяn yuxarы mцddяtli kreditlяr цzrя юdяniшlяr bяrabяr yarыmillik юdяniшlяrlя hяyata keчirilяcяkдир.
Иkinci layihя хцсуси olaraq bank sяciyyяlidir vя Azяrbaycan Mikromaliyyяlяшdirmя Bankыnыn (AMMB)- sяhmdar kapitalыnda iштirak ilя baьlыdыr. Bu layihя QTИB Direktorlar Шуrasы tяrяfindяn 14 oktyabr 2001-ci il tarixindя bяйяnilib. Bankыn AMMB-nin sящмdar kapitalыnda payы 35% vя ya 1,75 mln. ABШ dollarы tяшkil etmiшdir. Иnvestisiya mцddяti 5-7 ildir. Layihя цzrя Saziш 2002-ci ilin oktyabrыnda imzalanmышdыr. Layihя AYИB (25%), BMK (35%) vя Berlindя yerlяшяn Maliyyя Sistemi LFC (5%) ilя birgя maliyyяlяшdirilir. Bankыn mяcmu kapitalы 5 mln. ABШ dollarыdыr. Mikromaliyyяляшdirmя Bankы maliyyя xidmяtlяri gюstяrяcяk vя яsasяn kiчik vя orta юzяl mцяssisяlяrя 6-15 ay mцddяtinя kreditlяr verяcяk. Bu, mяшьulluьun artmasыna, sahibkarlыьыn inkiшafыna vя Аzяrbaycan iqtisadiyyatыnыn diversifikasiyasыna sяbяb olacaq. Bank hяmчinin bazar islahatlarыnыn sцrяtlяnmяsindя яhяmiyyяtli rol oynayacaq vя юlkяdя kiчik vя orta biznesin maliyyяlяшdirilmяsinin яsas mяnbяlяrindяn birinя чevrilяcяk.
Беляликля, Азярбайъанын ГДИЯТ чярчивясиндя хариъи игтиасади ялагяляринин, хцсусиля хариъи тиъарят вя инвестисийа сащясиндя ямякдашлыьынын йухарыда верилян тящлилляриндян ашаьыдакы нятиъяляря эялмяк олар:
- 2000-2005-ъи иллярдя Азярбайъанын ГДИЯТ юлкяляри иля хариъи тиъарят ялагяляринин цмуми хариъи тиъарят дювриййясиндя хцсуси чякиси гейри-сабит инкишаф етмишдир.
- Тиъарят ялагяляриндя ясас тяряфдашлары Русийа, Тцркийя, Украйна вя Эцръцстан дювлятляридир.
- Албанийа иля тиъарят ялагяляри чох зяиф инкишаф етмишдир.
- Азярбайъанын йалныз Тцркийя вя Русийа дювлятляри иля инвестисийа ямякдашлыьы инкишаф етмишдир.
- Азярбайъанын ГДТИБ иля бир сыра лайищяляр цзря реал ямякдашлыьы мювъуддур.
Цмумиййятля ГДИЯТ реэионуну игтисади ъящятдян ашаьыдакы кими характеризя етмяк олар:

1. 
   ГДИЯТ юлкяляри бир-бириляри иля мцгайисядя гейри-бярабяр игтисади инкишаф сявиййяляриня маликдир.
   
2. 
   ГДИЯТ-ин ян бюйцк игтисади эцъц Йунаныстан, Тцркийя, Русийа, Румынийадыр.
   
3. 
   Галан диэяр дювлятляр арасында Азярбайъан, Болгарыстан вя Украйна юлкяляри инкишаф потенсиалына маликдир.
   

ГДИЯТ чярчивясиндя интеграсийа просесляри, щямчинин гаршылыглы ямякдашлыьы ящямиййятли дяряъядя чятинляшдирян бир сыра дезинтеграсийа амилляри иля дя фярглянир ки, бунлара да ясасян ашаьыдакылар аиддир:1)Щярби-сийаси амилляр - Ермянистан тяряфин-дян тяъавцз вя Азярбайъан яразиляринин 20%-нин ишьал едилмяси, сепаратизм вя нязарят олунмайан яразилярин олмасы, реэионда силащланманын бюйцк щяъмдя олмасы, иштиракчы-юлкялярин мцхтялиф щярби блоклара мянсуб олмасы (НАТО, Коллектив Тящлц-кясизлик Сазиши) вя с; 2) Игтисади амилляр - цзв юлкяляринин игтисади инкишаф сявиййяляринин вя дахили базарын инкишафынын гейри-бярабяр вя гейри-синхрон олмасы, базар структурларынын вя инфраструктурларынын тякмиллик дяряъясинин мцхтялиф олмасы, валйута, малиййя, банк системинин мцхтялиф олмасы; 3) Сивилизасийа амилляри - дини, мядяни фяргляр вя тарихи инкишаф просесляринин мцхтялифлийи.
Лакин бунлара бахмайараг ГДИЯТ чярчивясиндя интеграсийа просесляринин инкишафы бу бир сыра сяъиййяви хцсусиййятляря маликдир ки, онлар да ясасян игтисади, инфраструктур, енержи, няглиййат проблемляринин, игтисадиййатын инкишафы, малиййяляшдирилмяси, тянзимлянмяси вя сийаси ямякдашлыг сащясиндя вязифялярин цмумилийи, интеграсийа олунан юлкялярин ъоьрафи йахынлыьы, яксяр щалларда цмуми сярщядлярин олмасы, тарихян формалашмыш игтисади ялагялярин мювъудлуьу, яксяр юлкялярин эеосийаси вя эеоигтисади марагларынын уйьун олмасы, реэионун бцтцн потенсиалынын фяалиййятя эятирилмясинин мцщцм вязифя кими гаршыйа гойулмасы, Авропа игтисадиййатына истигамятлянмиш стратеэийа вя перспективдя Авропа Бирлийиня там интеграсийа олунмаг кими яламятлярля изащ олунур.
Гара дяниз сащили реэионундакы интеграсийа просесляриндя иштирак етмяк юз потенсиалына вя Гафгаздакы эеосийаси мювгейиня эюря истянилян дювлят цчцн мцщцм тяряфдаш сайылан Азярбайъанын игтисади марагларына там уйьундур.