|
(мин АБШ доллары иля)
Юлкяляр
|
Хариъи тиъарят
|
|
|
|
2000
|
2005
|
2014
|
ЯФГАНЫСТАН
|
|
Идхал
|
3,2
|
М.й.
|
-
|
Ихраъ
|
757,2
|
М.й.
|
275990,1
|
Баланс
|
754
|
М.й.
|
275990,1
|
ИРАН
|
|
Идхал
|
56830,2
|
76318,4
|
147156,2
|
Ихраъ
|
7662,2
|
166468
|
39441,7
|
Баланс
|
-49168
|
90149,6
|
-107714,5
|
ГАЗАХСТАН
|
|
Идхал
|
57575,5
|
95345
|
221056,1
|
Ихраъ
|
6664,1
|
17166,1
|
29839,5
|
Баланс
|
-50911,4
|
-78178,9
|
-191216,6
|
ГЫРЬЫЗЫСТАН
|
|
Идхал
|
3154,6
|
М.й.
|
1702,7
|
Ихраъ
|
1872,6
|
М.й.
|
25800,1
|
Баланс
|
-1282
|
М.й.
|
24097,4
|
ПАКИСТАН
|
|
Идхал
|
1570,7
|
М.й.
|
2607,7
|
Ихраъ
|
296,4
|
М.й.
|
194,7
|
Баланс
|
-1274,3
|
М.й.
|
-2413,0
|
ТАЪИКИСТАН
|
|
Идхал
|
148,1
|
107,7
|
188,0
|
Ихраъ
|
19585,3
|
78937
|
2636,7
|
Баланс
|
19437,2
|
78829,3
|
2448,7
|
ТЦРКИЙЯ
|
|
Идхал
|
128502,6
|
313001,6
|
1286641,4
|
Ихраъ
|
104981
|
275959,3
|
502492,8
|
Баланс
|
-23521,6
|
-37042,3
|
-784148,6
|
ТЦРКМЯНИСТАН
|
|
Идхал
|
9643,8
|
242945,3
|
13198,4
|
Ихраъ
|
8228,6
|
273584,1
|
38002,6
|
Баланс
|
-1415,2
|
30638,8
|
24804,2
|
ЮЗБЯКИСТАН
|
|
Идхал
|
751,3
|
99800,9
|
23611,9
|
Ихраъ
|
1061,3
|
2844,3
|
37900,3
|
Баланс
|
310
|
-96956,6
|
14288,4
|
Mənbə: www.stat.gov.az
Цмумиййятля, реэионда интеграсийа ялагяляринин эенишлянмясиня мане олан чох ъидди проблемляр мювъуддур. Бу проблемляря ашаьыдакылары аид етмяк олар: Игтисади инкишафын мцхтялиф истигамятляри вя мцхтялиф артым сцряти; Игтисадиййатда зяиф гаршылыглы тамамлама; Мцхтялиф дювлят-сийаси режимляр; Диня мцнасибятдя фяргли ъящятляр; Дцнйа иътимаиййятиня “ачыглыг” бахымындан мцхтялиф йанашмалар; Лидерлик уьрунда мцбаризя; Валйута-кредит мцнасибятляриндя проблемляр вя с.
Азярбайъан-Иран мцнасибятляриня эялинъя, эюстярмяк лазымдыр ки, бунлар истяр игтисади ъящятдян, истярся дя щярби-стратежи вя эеосийаси бахымдан олдугъа мцряккябдир. Бу ялагяляри мцряккябляндирян амилляр сырасына Иранын Азярбайъана гаршы Хязярин статусу мясялясиндя ядалятсиз иддиалары, нефт контрактларында Гярб юлкяляринин, хцсусиля АБШ-ын иштиракы, Азярбайъана бу юлкялярля, о ъцмлядян Исраилля икитяряфли ялагялярин эцълянмяси вя нящайят Ъянуби Азярбайъан вя Иранда йашайан 30 милйонлуг азярбайъанлыларын проблеми аиддир. Диэяр тяряфдян Иранын Ермянистана игтисади дястяйи, бирэя лайищялярин ишлянмяси, Гарабаь проблеминин щяллиндя Иранын икили стандарт мювгейи вя с. бу ялагяляря чох ъидди мянфи тясир эюстяряряк онлара деструктив характер верир.
Йухарыда эюстярилян проблемлярин олмасына бахмайараг, бу тяшкилата, онун эяляъяйиня олан цмидляр щяля чох бюйцкдцр. Ян азы она эюря ки, тяшкилатын бцтцн юлкяляри ейни диня, адят вя яняняйя, охшар мядяниййятя мяхсусдурлар, онлар арасында чох тарихи ялагяляр мювъуддур вя бу юлкяляр бирэя сярщядляри олан гоншу дювлятлярдир. Цзв юлкяляр эетдикъя даща чох анлайырлар ки, ИЯТ-ин гаршыйа гойдуьу мягсядлярин щеч олмаса бир гисминя наил олунмасы бцтцн мювъуд олан имканларын максимум дяряъядя сяфярбярлийя алынмасыны тяляб едир. Мящз буна эюря дя, бизим фикримизъя гаршыйа гойулмуш мягсядя мярщяляли шякилдя чатмаьын даща реал олдуьуну цзв юлкяляр бирмяналы гябул етмялидирляр вя ИЯТ-ин реэионал интеграсийа бирлийи кими инкишафыны тямин етмяк цчцн цзв юлкяляр арасында азад тиъарят зонасынын йарадылмасы щаггында цмуми разылашма ялдя едилмялидир.
-
GUAM və Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı (QDİƏT) çərçivəsində regional əməkdaşlığın müasir vəziyyəti və
inkişaf istiqamətləri
Реэионал игтисади интеграсийа просесляринин сямяряли олмасы цчцн мцщцм шяртлярдян бири дя цзв-дювлятляринин милли марагларынын цст-цстя дцшмясидир. Бу бахымдан Азярбайъанын иштирак етдийи реэионал интеграсийа бирликляри арасында ЭУАМ бюйцк ящямиййятя вя перспективя маликдир.
1997-ci ilin oktyabr ayında Birgə Deklarasiya imzalanaraq GUAM-ın Məşvərət forumu elan edilmiş və Özbəkistan Respublikası bu qrupa daxil edildikdən sonra 1999-cu ilin aprel ayından GUÖAM adlandırılmışdır..
2000-ci ildə Nyu-York şəhərində keçirilmiş “Minilliyin Sammitində” GUÖAM-ın beynəlxalq təşkilata çevrilməsi elan edilmişdir. 2001-ci ildə Yalta Sammitində təşkilatın strukturu müəyyən edilmişdir:
-
GUÖAM-ın Ali orqanı – Dövlət başçılarının hər il keçirdikləri toplantılar
-
GUÖAM-ın İcra orqanı – Xarici İşlər Nazirlərinin Şurası
-
GUÖAM-ın İşçi orqanı – Milli Koordinatorların Komitəsi
-
GUÖAM-ın Nizamnaməsi – Yalta Xartiyası
GUÖAM iştirakçı-dövlətlərinin Prezidentləri tərəfindən Vaşinqtonda imzalanmış Birgə Bəyanatda Təşkilatın əsas istiqamət və prinsipləri müəyyən edilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır:
Beynəlxalq təşkilatlar və forumlar çərçivəsində çoxtərəfli əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi, Avroatlantik Tərəfdaşlıq Şurası vasitəsilə və NATO-nun “Sülh Naminə Tərəfdaşlıq” Proqramının həyata keçirilməsində iştirakı ilə qarşılıqlı əlaqələrin genişləndirilməsi və dərinləşdirilməsi, münaqişələrin və böhran vəziyyətlərin sülh yolu ilə tənzimlənməsi sahəsində qarşılıqlı fəaliyyəti, sülhməramlı potensialın möhkəmləndirilməsində təcrübə əməkdaşlığının dərinləşdirilməsi, etnik dözümsüzlüyə, separatizmə, dini və milli ekstremizmə, terrorizmə qarşı mübarizə, nüvə və digər növ kütləvi qırğın silahlarının yayılmaması rejimlərinin möhkəmləndirilməsi, münaqişə bölgələrinə silah və sürsatların göndərilməsinin qarşısının alınması, qanunsuz silah alveri, Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizinin inkişafında əməkdaşlıq, qarşılıqlı maraq kəsb edən məsələlər üzrə mütəmadi məsləhətləşmələrin keçirilməsi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
