Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

A.Aliqulov, A.Agaxanyan, 
Z.Gulmetov. 
“Amir Temur jahon tarixida”.
2001 yil. Lavha.
A.Aliqulov, 
A.Agaxanyan, 
Z.Gulmetovlarning kasb mahora-
ti tarixiy asar yaratish jarayonida 
to‘la namoyon bo‘ldi. Voqealarni 
jipslashtira olish rassomlarning 
kasb mahoratlarida ko‘rindi. 
Yirik 
san’atshunos 
olim 
N.N.Volkovning ta’biri bilan 
aytganda, “Quyi
dagi shartlarga 
javob beradigan yaxlitlik qismlarining tarkibi va joylashuvini umu
miy ma’noda 
kompozitsiya deb atash mumkin: 

butunlikka zarar yetkazmasdan biror qismini ajratib olib bo‘lmaydi;

butunlikka zarar yetkazmasdan qismlar o‘rnini almashtirib bo‘lmaydi;

birorta yangi elementni kompozitsiyani buzmasdan qo‘shib bo‘lmaydi”
117
. 
B
u ta’rif o‘zbek tasviriy san’at ustalarining har qanday badiiy asarlari
ga va hatto 
Sa’dullo Abdullayevning “Boburiylar Hindistonda” triptix
-kartinasi
ga o‘xshash 
nisbatan mustaqilligini saqlab qolgan qismlargacha tegishli.
“O‘zbek Uyg‘onish davri” 
kartinasi
118
.
 
Rassom S.Abdullayev ijodini tadqiq qilib 
ta’
kidlash joizki, uning ijodi XX asrning 90-
yillarida to‘la ma’no
da shakllandi va 
rivojlandi. S.Abdullayev yoshligida Samarqand shahridagi yarim xarobaga aylangan 
Bibixonim arxitektura ansamblini tasvirlovchi etyud ishlagan edi. Ispan elchisi Rui 
Gonsales de Klavixo o‘z kundaligida Samarqand shahrini qu
yidagicha tasvirlaydi: 
“Samarqand shahri tekislikda joy
lashgan va tuproq uyumlari hamda juda chuqur 
xandoqlar bilan o‘ralgan.
U shahar devori ichida joylashgan Sevilya shahridan biroz 
kattaroq, shahar atro
fida juda ko‘plab uy
lar qurilgan, ular shaharni turli tomondan 
o‘rab turadi. Butun shahar bog‘ va uzumzorlar bilan o‘ralgan, ba’zi joylarda ular bir 
yarim, boshqa joylarda 
ikki ligaga cho‘zilib ketgan. Bu shahardan tashqari bog‘lar ora
-
siga katta va ko‘rimli bi
nolar quril
gan, u yerda janobning o‘zining ham sa
royi bor. 
Shahar atrofidagi bog‘lar va uzumzorlar shunchalik ko‘pki, unga yaqin
lashayotganda 
go‘yo baland d
araxt
lar o‘sgan o‘rmonga yaqinlashayotgandek tuyuladi, sha
harning 
o‘zi esa ularning o‘r
tasida joylash
gan”
119
. 
S.Abdullayev o‘zinining “O‘zbek uyg‘onish davri” asarida bu o‘rta asrlar noyob 
yodgorligi obrazini va uning fonida Amir Temurni a’yonlari b
ilan birga tasvirladi. 
“O‘zbek Uyg‘onish davri” kartinasida Amir Temur olimlar, faylasuf
lar, tarixchilar, 
me’morlar, rassomlar, hunarmandlar ustalar qurshovida tas
virlangan, ularni u erkin 
ijod qilishlari, o‘z g‘oyalari kuchi va hokimiyatini
ifoda
lashi uchun yig‘gan edi. 
117
Волков Н.Н. Композиция в живописи. –
М.: «Искусство», 1977. с. 20. 
118
Маматов У. Эпоха Амира Темура и темуридов, в произведениях С.Абдуллаева и Дж.Умарбекова.