23
mehnatini paxta yetishtirish va uni “Zangori kemalarda” terib olishga bag‘ishlagan uch
qiz obrazi tasvirlandi. Ular
o‘z
sharafli mehnat
lari bilan O‘zbekiston tarixiga o‘z
nomlarini yozib qo‘ydilar. Yangi 1968 yil s’
ezdiga SSSR rahbariyati kommunizm
qurishning yetti yillik rejasini ishlab chiqdi, shundan keyin xalq yorqin kelajakda
yashay boshlaydi
, deya va’da berildi
.
A.Mamatova.
“Mexanizator qizlar”
.
1974 yil.
Butun mamlakat bo‘ylab targ‘ibot kompaniyasi boshlab yuborildi, xalqni o‘zi
ning
kommunistik mehnati bilan bu yorqin kelajakni
yaqinlashtirishga da
’
vat etildi.
O‘zbekiston qishloqlaridagi qizlarni paxtani qo‘lda
terayotgan hamqishloqlarining
og‘ir mehnatini yengillashtirish uchun paxta terish mashinalarini boshqarishga da’
vat
etildi. Ko‘p joylarda mexanizatorlar kurs
lari ochildi. Kurs
larni tugatgandan so‘ng
qizlarga kombenzon va kirza etiklar berildi va ular paxta terish mashinalarini
boshqardilar. Shoir Tu
rob To‘la yozgan “Popning popuk qizlari” qo‘shig‘i
butun
O‘zbekistonda mashhur bo‘lib ketdi, uni radio va televid
e
niyeda taniqli qo‘shiq
chilar
ijro etdilar. O‘z mehnatiga “Mehnat qahramoni” degan unvonga sazovor bo‘lgan
Tursunoy Oxunova mexanizatorlar hayotining yorqin qiyofasi bo‘lib qol
di.
24
Mavsum davomida u 400 tonna paxta terdi. Natijada 40 yoshga kirgan chog‘i
dayoq
onkologik dardga chalindi.
A.Mamatova: “Mana shu reklama kompaniyasi tufay
li men
1973 yil kuzida Namangan viloyati Pop tumaniga borib
mashhur qo‘
shiq qahramonlari
bilan tanishish va ular haqida asar yaratishga qaror qildim.
Ko‘z oldimda
cheksiz paxta
maydonlari namoyon bo‘ldi, bu maydonlardagi g‘o‘zalar
ga mashinada paxta terishni
osonlashtirish uchun ularning bargini to‘kish maq
sadida kichikroq samolyotlarda
zaharli dorilar (defoliyantlar) sepilgan edi. Shu dalalarda yosh qizlar (19-20 yoshda)
mashinani boshqarib paxta terayotgan edi. Idoraga kelib, bu yerdagi navbatchiga men
O‘zbekiston xalq yozuvchisi Odil Yoqubov tomonidan sov
xoz rahbari nomiga
yozilgan xatni berdim. Bu xatni menga sovxozga ketishimdan avval u yerdagi
rahbariyatga taqdim etish uchun bergan edi. Suratda markazda tasvirlangan Anorxon
ismli qiz sovxoz direktorining yordamchilaridan biri edi.
Uni idoraga chaqirishib
menga hamrohlikni topshirishdi. Xatning mazmunini Anorxon menga gapirib berdi,
uning aytishicha men O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi va rassomlar uyushmasi
tomonidan mexanizator qizlar xaqida a
sar chizish uchun material to‘plashga yubo
rish-
gani va eng muhimi meni T
oshkentga o‘z vaqtida eson
-omon
qaytarib yuborishlari
to‘g‘risida yozilgan edi. Men bu paytda asarim qahramonlaridan biroz kattaroq 25
yoshda edim.
Paxta terish mavsumi paytida dala
larda ishlash jadvali qat’iy belgilab qo‘
yilar edi.
Ertalab soat 5 da qizlar mashinalarg
a o‘tirar
di va ishni kechki soat 6-7 da tamomlardi.
Erta tongdan tun
qorong‘usigacha ishla
shar edi. Ular
ning ko‘tarinki kayfiyati, o‘zining
og‘ir mehnati bilan
mamlakatning yorqin kelajagini yaqinlashtirayotganligiga ishonchi
meni hayratga solardi va bularning barchasi ularni asarda asrlarga
muhrlab qo‘yishga
arzirdi. Ular o‘zgacha go‘zal edi!
Tu
rob To‘laga o‘xshab meni ham ular
ning tashqi va
ichki go‘zalligi
, shonli mehna
ti va o‘z mehnati va Vataniga sodiqligi bilan asir etgan
edi. Men ular bi
lan do‘st bo‘lib qoldim. Kuz davomidagi paxta mavsumida men ularni
diqqat bi
lan kuzatdim. Ularning har birining o‘ziga xos xarakteri bor edi, ular
ning
shaxsiy v
a kundalik hayoti, o‘zlarini tutishiga e’
tibor berdim.
Anorxon bilan xayrlashi
sh qiyin bo‘ldi. U o‘zining shaldiroq mot
osiklida qizlar
mehnat
qilayotgan rayo
n chegarasigacha olib chiqib qo‘ydi, “U yog‘iga o‘zingiz
ketaverasiz, Qo‘qon
-
Toshkent avtobusiga o‘
tirasiz va u bilan poytaxtga yetib olasiz,
biz esa rayo
n chegarasidan chiqishimiz mumkin emas”,
- dedi. Biz quchoqlashib
xayrlashdik, Anorxon motasiklga o‘tiriboq tezlikni oshirdi va qishloq yo‘
lini changini
ko‘tarib
tez haydab ketdi. Dekabrda men Leningrad shaxriga ketdim,
u yerda oliy
o‘quv yurtlari peda
gog
lari malakasini oshirish kurslarida o‘qishni davom ettirdim.
“Mexanizator qizlar” asariga ishlangan tasviriy materialni o‘zim bilan olib ketgan
edim. U yerda professorlar Mixail Mixaylovich Devyatov va Boris Mixaylovich
Lavrenko rahbarligidagi rassomlik ustaxonasida bu asarni chizdim.
Asar xajmi 160x140 bo‘ldi, u moybo‘yoq bilan ishlandi. Asar kompozitsiyasi
murakkab emas. Kombenzon kiygan uch qiz paxta terish mashinasi yonida tomosha-
binga qarab turibdi. Lekin ularning har birida qanchalik hissiyot va iliqlik seziladi.
Chapda turgan Zamiraxon nozik ozg‘in gavdali, qarashlari jiddiy va o‘y
chan.
Anorxonning
yuzida yorqin
tabassum, uzoqlarga tikilib turibdi. Uning chap qo‘li
pishiq qomatli Ma
’rifatxonning yelkasiga qo‘yilgan. Ma’
rifatxonning yuzida ham
yoqimli tabassum. Men ularni shunday eslab qoldim va tasvirladim.
25
Deyarli yarim asrdan keyin buyuk shoir Alisher Navoiy tavalludiga 575 yil to‘lishi
munosabati bilan o‘tkazilayotgan ilmiy anjuman tanaffusi paytida o‘rta yoshlardagi
odam yonimga keldi va olimman deb o‘zini tanishtirdi. U shunday dedi: “Aziza opa
,
men “Mexanizator qizlar” asaringizga tasviriy material yig‘gan joydan kelganman. U
bilan bo‘lgan suhbatdan ma’lum bo‘ldiki, suratda
tasvirlangan qizlar keyinchalik uzoq
kasal bo‘lganlar. Bu mamlakati
miz
da “rivo
j
langan sotsializm” payti edi. “Mexanizator
qizlar” O‘zbekiston
ning 70-90-
yillar tarixiy davri yoshlarining yorqin vakillari bo‘lgan
edi. Keyingi yillarda rassom qishloq ayollari haqida turkum asar yaratishda davom etdi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
