Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

 
Ne’mat Qo‘ziboyev
76
. 1980 yili Davlat adabiyot muzeyi 
tomonidan taniqli ras
som, tasviriy san’at ustasi Ne’mat 
Qo‘ziboyev tomonidan buyuk mutafa
kkirning 1000 yillik 
yubileyiga bag‘ishlab ishlangan buyuk olim, tabib Abu Ali Ibn 
Sinoning portreti sotib olindi. Tabib faylasuf, musiqachi va shoir 
buyuk Abu Ali Ibn Sino 980 yili Buxoro shahri yaqinidagi 
Afshona qishlog‘ida tug‘ildi. U o‘z tarjimai holida shunday 
yozadi: “Otam Balxdan bo‘lgan va Buxoroga Samoniy Nux Ibn 
Mansur hukumdorligi paytida kelgan va bu yerda devonda ish-
lagan.
U Buxoro atrofidagi tumanlardan birining markazi Xarmaysonni boshqargan. 
Unga yaqin bo‘lgan qishloqlardan biri Afshonadan me
ning onam Sitoraga uylan
gan”
77
.
Aytishlariga qaraganda Abu Ali ibn Sinoning onasi chiroyli ayol bo‘l
gan va yaxshi 
urf-o
datlarga qat’iy amal qilgan. Ibn Sino bola
ligidanoq kamba
g‘al va bemor 
odamlarga dardkash bo‘lish, ularga har sohada yor
dam berish odatla
rini o‘zi
ga 
singdirgan. Bu hislatlar unga onasidan o‘tgan bo‘
li
shi mumkin va o‘sha payt
lardayoq 
tabib bo‘l
ib azob chekayotganlarning tanasiga va qalbiga mal
ham bo‘lish xohishi 
paydo bo‘lgan va yillar davomida tabiblik kas
bini egalla
gan. “O‘sha davrlarda O‘rta 
Osiyoda bosqinchilik urushlari tinimsiz davom etar
di. Ayniqsa G‘azna hukumdori 
Mahmud G‘aznavi
y jangariligi bilan ajiralib turar
di. Uning kelib chiqishi qul bo‘lgan, 
xarb iqtidori bo‘lganligi uchun sar
kar
dalik darajasiga erishgan. Mahmud G‘aznaviy 
qo‘shni mamlakatlar ustidan g‘a
la
ba qildi. Aynan u Xorazmda tashkil etilgan Ma’mun 
Akademi
yasi a’zolarini quvib yubordi, kutubxonani taladi va Akademiyani yo‘q 
qildi”
78
. Ma’mun Akademiyasi X asrda O‘rta Osiyodagi yirik ilmiy markaz bo‘lgan. 
Abu Nosir ibn Iroq, Abu Saxl al Masixiy, Abu al Xayr al Xammar, Abu Ali ibn Sino 
va Abu Rayhon Beruniy ka
bi buyuk olimlar uning a’zosi bo‘lganlar, Beruniy bu 
akademiyaga rahbarlik qilgan.
Abu Rayhon Beruniyni Mahmud G‘aznaviy o‘zi bilan olib ketadi, Abu Ali ibn Sino 
esa qochoq olomon orasiga yashiri
nib Kaspiy dengizi tomonga, g‘arbga yashirinishga 
muva
ffaq bo‘lgan. U Mahmud G‘aznaviyning xufiyalaridan berki
nib yurdi, negaki u 
tabibni topib uni
ng oldiga olib kelishlarini buyurgan edi. O‘zining metafizik va mistik 
risola
larini yashirincha yozdi, o‘zini tabib ekan
ligini bildirmaslikka harakat qildi. 
Qochoqlar orasida chechak va vabo kasali tarqa
gach, xalqqa to‘rt qatorli she’
ri bilan 
murojaat qildi. Unda kasallikdan qutulish
ning aniq va qisqa yo‘l
la
ri ko‘rsatilgan edi.
76
Маматов У. Исследование портретов Авиценны, кисти художников Н
. 
Кузыбаева и А
. 
Маматовой. 
77
Абу
Али
ибн
-
Сина.
Звезда
Востока.
[
Эл.рес.]. Режим доступа: 
http://tokadoka.com/stati/prim/ibnsina.html 
78
Людмила Солдадзе.
Абу
Али
ибн
-
Сина
(Авиценна).
Страницы
великой
жизни.
–
Т.:
«Литературы
и
искусства
им.
Гафура
Гуляма»
, 1983.

---

78 
1993 yili rassom Aziza Mamatova Abu Ali ibn Sinoning portretini yaratdi. Asarda 
uning quvg‘inda yurgan davri haqida hikoya qilinadi. Asarda muta
fakkir olim 
odamlardan chetga chiqib chuqur o‘yga tolib qovjiragan kuzgi o‘tlar ustida o‘tirgan 
holatda tasvirlangan. “Qizg‘in kuz fonida chizilgan Ibn Sino por
tretida buyuk olim 
qalbining tozaligi va saxiyligi ifodalagan, tizginsiz oq ot bilan esa uning cheksiz 
tafakkuri parvoziga ishora qilingan”
79
–
deb yozgan edi bu asar haqida san’atshunos 
Norsaid Oydinov.