Madaniyat instituti vahobjon rustamov ssenariynavislik mahorati

1.5.Madaniy tadbirlarda inssenirovkadan foydalanish
xususiyatlari
Madaniy tadbirlami tashkil etishda juda ko‘p holatlarda dramatik 
manbalardan foydalaniladi. Ammo, hamma o ‘tkazilayotgan tadbirlar 
uchun ham manbalami topish oson boim aydi. Bunday holatlarda ins- 
senirovka usulidan foydalanish katta samara beradi. Sahnalashtirish 
uchun asar tanlanayotganda faqat dramatik, tayyor pyesalarga emas, 
balki adabiyotning barcha turlariga murojaat qilish ham mumkin. 
Ko‘pgina dramatik boim agan asarlami sahnaga qo‘yishga ehtiyoj 
tugilganda inssenirovka usuli qo‘l keladi.
Inssenirovka - lotinchadan olingan b o iib , biror asami sahna- 
viy qilib o ‘zgartirish, sahnaga qo‘yish uchun moslashtirish degan 
ma’noni bildiradi. Lug‘atlarda, inssenirovka - adabiy asarlami teatr 
uchun qayta ishlash, deb berilgan.14
Inssenirovka bu- badiiy asami dramatik asarga aylantirishdir, 
ya’ni sahnaga moslashtirilgan holda yoziladi. Inssenirovka qilingan- 
da quyidagi ishlar amalga oshirilishi lozim:
1.Asar to‘liq о‘qib chiqilib, uning mazmuni va mohiyati о‘rganiladi;
2.Asardagi muallif tomonidan berilgan so‘z, ta’riflar, xullas ifoda- 
lash - qahramonlarga b o iib beriladi;
3.Asardagi qahramonlar aniqlanadi, ularga so‘z, matnlar b o iib
beriladi;
4.Monolog va dialoglarga ajratiladi;
5.Sahnalashtirishning barcha qonuniyatlariga tayanadi;
6.Asami qisqartirish yoki kengaytirish mumkin boiadi;
Inssenirovka qilinayotganda asarning ichki mazmunini to‘g ‘ri tu-
shunish, uni anglash lozim. Aks holda inssenirovka qilingan asarning 
asosiy mazmuni buzilishi mumkin.
Bir qancha sahna asarlari inssenirovka qilish orqali sahna yuzini 
ko‘rgan. Masalan, Pirimqui Qodirovning “Yulduzli tunlar” romani 
ham inssenirovka qilinib, rejissor Bahodir Y oidoshev tomonidan 
sahnalashtirilgan. “Kelinlar qo‘zg‘oloni” asarining ham avvalgi 
shakli “hikoya” boigan. U ham inssenirovka qilinib sahnalashtiril- 
gan._________