|
(voqea-
lar rivoji)
va
kulminatsiyaga
keladi. Kulminatsion nuqtani quyidagi
sahnalarda kuzatish mumkin:
SAMANDAR
- Yig ‘ lama, kuyinma Kamola, biz albatta baxtli
bo‘lamiz... Afsuski seni kech uchratdim, agar
oldinroq ko‘rishganimizda nasha degan baloga
yaqinlashmagan bo‘lardim.
KAMOLA
- Onam to‘yimizga rozilik berdilar, biroq
mendan kechib ketdilar.
116
(Bangilar oyoq uchidayurib asta-sekin kirib kelishadi)
ABDU
- Beozor musichalar ku-kuk-lashib turibdi.
JAHON
OTASH
ASAD
(Bangilar guruhi raqs tushib kuylay boshlashadi)
- Kelinchaklik libosi
Yarashadi qizlarga
О ‘yin kulgu qilishni
Qo‘yib bering bizlarga.
To‘y qilamiz dovrug‘i,
Fazolarga yetadi.
Hatto quyosh hasaddan,
Tim qorayib ketadi.
Kuyov to‘ra besabr,
Chimildiqqa shoshadi.
Kelinposhsha boshidan,
Tilla tanga sochadi
Papirosga “chars” solib,
Mayin-mayin tortamiz
Kamlik qilsa ustidan
Yuzta-yuzta otamiz
- Dil rozisi aytildimi?
- Achom-kuchom boidim i, oshiq-ma’shuqlar?
- Birodarlar ogoh bo‘ling to ‘y qilamiz, qotamiz.
Giyohvandlik lazzatini maza qilib, totamiz
KAMOLA
OTASH
KAMOLA
SAMANDAR
-
ISamandargal
Ketaylik bu yerdan, tezroq
ketaylik.
- Qayoqqa ketasiz, xursandchilik qilamiz,
o‘ynab kulamiz
- Qo‘rqib ketayapman...
- Tinchlan, yigitlar hazil qilyapti
117
ASAD
ZULI
ASAD
JAHON
ASAD
ABDU
ASAD
SUROB
ASAD
SUHROB
ASAD
SUHROB
ASAD
SUHROB
SAMANDAR
SUHROB
- Birodarlar, kelinposhshoni cho‘chitmanglar.
Tag‘in ertaklardagi ohulardek titrab-qaqshab,
tipirchilab, dasht-u qirlarga qarab qochib
qolmasin. Oh, dunyoda tengi yo‘q go‘zal
hurliqo, aytingchi bu malohatni, bu latofatni
qayerdan olgansiz?
- Asad qizga tegajoklik qilma!
-
IZuligal
Sen aralashma toshingni ter, qanjiq.
U-v, bangidan chiqqan «daho», qo‘lingdan
kelsa qizingni himoya qil.
- Asad, aqldan ozma, pichoqni tashla!
- Nega! Samandarga rahmingiz keldimi?
So‘zidan
qaytgan
qasamxo‘rga
joningiz
achidimi? Oramizga raxna solib, to‘damizni
tarqatmoqchi bo‘lgan bir buzuqini deb menga,
qo‘l ko‘tardingizmi?
- Pichoqni tashla, galvars.
- Ablahlar! Xoinlar! Hammangni o‘ldirish
kerak!
- Asad, yigitlar pichoqni tashla deyishdi,
eshitmadingmi?
- Eshitdim lekin tashlamayman!
- Meni gapimni ikki qilayapsanmi?
-H a !
- Nega?
- Siz nega Samandami yonini olayapsiz? Axir
to ‘damizga xiyonat qilayapti-ku!
- Samandar hech qayoqqa ketmaydi.
- Ketamiz!
- So‘ngi bor ogohlantirayapman, bizni tashlab
ketma, Samandar!
118
SAMANDAR
-
Men
baxtimni
topdim,
endi
undan
ayrilmayman.
/Kamola bilan keta boshlaydi/
SUHROB
- To‘xta! So‘ngi bor rohat qil...
/Shpris olib
uzatadi/
SAMANDAR
- Aytdim-ku kerak emas deb
/Shprisni olib
sindirib tashlaydi/
- Nega sindirding haromi! /Suhrobga/ Xo‘jayin
ijozat bering, iflosningjonini sug‘irib olaman!...
Yo‘q demang, ruxsat bering...
- Sabr qil!... Qizni ushlanglar!... Bilagini ochib
doridan uringlar...
/Asad bilan Otash Kamolaga tashlanadi/
-
Samandar qutqaring.
- Mana endi safimizga qo‘shiladigan bo‘lding,
hurliqo.
SAMANDAR
- Xo‘jayin, Zuli, Xo‘jayin, Zuli.
KAMOLA
- A-a-a-a.
SAMANDAR
- Kamola
ASAD
SUHROB
KAMOLA
ASAD
/Samandar Kamolani qutqarish uchun tashlanadi. Shu payt Zuli
oraga kelib qo ‘shiladi va pichoq Zuliga sanchiladi/
SAMANDAR
- Yig‘lama, Kamola!... Bu yerdan ketamiz.
Bari-bir ketamiz...
Yechim - qarama-qarshiliklaming u yoki bu jihatdan hal qilinishi,
tugunning yechilishidir.
Dramaturgiyada ko‘pincha yechim mavhumroq bo‘lib tugallan-
ganday tuyuladi. “To‘da” asarida esa
yechim
aniq berilgan, ya’ni:
SAMANDAR
- Yig‘lama, Kamola!... Bu yerdan ketamiz...
Bari-bir ketamiz...
119
/Samandar bilan Kamola keta boshlashadi, ular Mehrob yoniga
borib to ‘xtashadi, go'yo mehrobning darz ketgan bag'rini butun
qilmoqchiday, silab-sipalay boshlashadi/.
Yorishar oq sochli tog‘laming boshi.
Quyoshning nurlari yemi tig‘laydi.
Umidlar ulg‘ayar entikib, shoshib,
Muhabbat shavqini yoshlik kuylaydi.
Tilaklarim tilim-tilim bo‘lmasin.
Baxtimizga g ‘anim ko‘zi tegmasin.
Bizlar hali olis yo‘llar yuramiz,
El mehrini, yurt baxtini ko‘ramiz.
Adashgan farzanddan, adashmagan ko‘p,
Adashganlar toldi jarohatlardan.
Orzular tayanchi,zaminni o‘pib,
Qutilg‘ay illat-u, qabohatlardan.
Tilaklarim tilim-tilim bo‘lmasin,
Baxtimizga g ‘anim ko‘zi tegmasin.
Bizlar hali olis yo‘llar yuramiz,
El mehrini, yurt baxtini ko‘ramiz.
Bu asardagi yechim juda ham tarbiyaviy ahamiyatga ega. Bu-
ning sababi shundaki, qahramon ilohiy sevgi tufayli bunday qabohat
yo‘lidan qayta oldi. Bu asaming ahamiyatli jihati shundaki, порок
yo‘lga kirib qolgan, giyohvandlik balosiga giriftor bo‘lgan, hayotdan
umidini uzgan odamlarga umid bag‘ishlaydi, bunday yo‘llardan chi
qib ketish mumkinligiga ishonch paydo qiladi.
N.Qobilovning “To‘da” asarida qarama-qarshiliklarlami har bir
qadamda kuzatish mumkin. Bu yerda Samandaming o ‘z guruhidagi
nashavandlar bilan, Zulya bilan qilgan ochiq qarama-qarshiligi, Ka-
molaning onasining bu sevgi rishtalariga qarshiligi muallif tomoni-
dan mahorat bilan berilgan. Aslida muallifning inahorati shundaki,
bu yerda hamma o ‘ziga o‘zi qarshi, bir-biriga qarshi. Ular hech kim-
ga ishonmaydilar, hayotdan sovib bo‘lganlar. Ular jamiyat uchun juda
xavfli odamlardir. Chunki, o‘z nafsi uchun bor-budini o ‘rtaga qo‘yib,
120
o ‘sha “og‘u”ni topish va totish, buning uchun esa hech narsadan tap
tortmaydigan, uni sotib olish dardida har qanday qabihlikka bora-
digan odamlar - albatta jamiyat uchun ham xavfli ekanligini mual
lif sodda tilda, ammo, juda zehnli ravishda tasvirlay olgan. Saman-
daming bu yo‘ldan qaytishiga kuch, iroda topishi asardagi konfliktni
kuchaytirishga asos bo‘lgan.
7.
Do'stlaringiz bilan baham: |
