Маданият, дин ва ахлоқ социологияси

Ижтимоий ҳаётнинг муҳим жабҳаси бўлган дин ва диний эътиқод масаласи социология фанининг муҳим объектларидан бири ҳисобланади.

Дунёвий динлар

Христианлик


Ислом

• 
  Христианлик даставвал секта сифатида иудаизм таркибида вужудга келди ва кичик Осиё, Юнонистон ва Римда тарқала бошлади. Император Константин даврида бу дин Рим империясининг расмий дини деб эълон қилинди. Милодий эра давомида христианлик ғарб мамлакатларида асосий дин бўлиб келмоқда. Христианликнинг проваслави, католицизм, протестантлик каби бир неча тармоқ ва оқимлари мавжуд.
  

Ислом дини VII асрда шаклланди. Бу
диннинг асосини беш фарз ташкил қилади:
Иймон


Намоз


Рўза


Закот


Ҳаж


Исломда суннийлик
ва шиа йўналишлари бўлиб, улар ҳам ўз навбатида бир қатор мазҳабларга бўлинади.
Жаҳон динларидан ташқари минтақавий ва миллий динлар ҳам мавжуд бўлиб, уларга-иудаизм, индуизм, конфуцийлик, джайнизм, сикхчилик, даоцизм, синтоизм каби динлар киради.
Ғарб ва Шарқ олимлари дин ва жамият муаммоси устида кўп бош қотирганлар. Бу масалада Марказий Осиёда етишиб чиққан улкан алломалар Юсуф Хос Хожиб, Абу Али ибн Сино, Мирзо Улуғбек,
Алишер Навоий, Заҳириддин Муҳаммад Бобур сингари ўнлаб ва юзлаб олиму фузалолар чуқур фикрлар билдирганлар. Улар турли динларнинг жамият тараққиётига ўтказаётган таъсирини таҳлил қилишда кузатиш, қиёслаш ва тарихийлик усулларидан кенг фойдаландилар.

• 
  Дин социологияси махсус илмий йуналиш сифатида XIX аср охири ва XX аср бошларида шаклланди.
  
• 
  Дин социологиясининг шаклланиши М.Вебер номи билан боғлиқ. Макс Вебернинг фандаги энг катта хизматларидан бири, унинг христиан динидаги протестантлик мазҳабининг иқтисодий тараққиётга ўтказган таъсирини кашф этишида бўлди. Унинг назариясига кўра, бойликни, бойлик орттиришга интилишни унга ўхшамайдиган христиан дини мазҳаблари иқтисодий тараққиёт ва капиталистик муносабатларнинг ривожланишига кучли туртки берди.