Маданият, дин ва ахлоқ социологияси

Ахлоқ- у ёки бу ижтимоий гуруҳлар ва жамиятдаги ижтимоий муносабатларни назорат қилиш ва тартибга солиш вазифасини бажарувчи ижтимоий институт, меъёрлар, баҳолар, ҳулқ-атвор намуналари тизими.
Ахлоқ категориялари
Эътиқод

Меҳр- оқибат
Яхшилик

Инсонпарвар лик


Виждон
Қадр- қиммат


Эзгулик

Ахлоқ ва жамоатчилик фикри ҳодисаларининг боғлиқлиги инсоният тараққиётининг илк

босқичи ва ундан кейинги даврларида намоён бўла бошлаган бўлиб, у қабила ҳамда элатлар маиший ва ижтимоий онгида ўз таъсирини ўтказа бошлаган.
Ахлоқ асрлар давомида одамларни жамоатга,
уюшувга, бошқалар манфаатини шахсий манфаатлардан юқори қўйиб, ёндашувга ундаб келган.

Абу Наср Фаробий айтганларидек,

«Мамлакат аҳолиси хушхулққа эга бўлмаган тақдирда ҳокимиятга эҳтиёж тўғилади».

Француз олими Берж бу хусусида қизиқарли мулоҳазани ўртага ташлайди: «Жамоатчилик фикри ахлоққа жуда ўхшаб кетади, чунки ҳар иккаласи ҳам жамоани ҳукм ўтказиб бошқаради».

Ахлоқий қарашлар эса кишиларнинг турмуш тарзи орқали уларнинг орзу-ўйлари, мақсадларига эришиш йўлидаги кураш ва бахсларда туғилади ва хатти- ҳаракатлар мазмунининг жамоатчилик фикри томонидан баҳолана бориши жараёнида шаклланади.
Табиийки халқаро ахлоқ қоидалари куч ёки қурол воситасида ҳаётга жорий этилмайди. Умуминсоний тамойиллар негизига кўринувчи бу ахлоқий қоидалар
фақат жамоатчилик фикри орқалигина бошқарилади ва назорат қилиб борилади.