Маҳаллий бюджетлар молиявий барқарорлигини таъминлаш йўллари

 

Кириш 
Давлат бошқарувини номарказлаштириш жараёнини давом эттириш 
жойларда давлат сиёсатини амалга оширишда ҳокимиятнинг маҳаллий ва 
ҳудудий органлари жавобгарлигини оширишга, давлат бошқарувидаги 
республика органлари ваколатларини маҳаллий давлат ҳокимияти 
органларига, шунингдек, давлат ҳокимияти вилоят органлари ваколатларини 
туман, шаҳар ҳокимлик органларига босқичма-босқич ўтказишга 
қаратилмоқда. 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №4, август, 2021 йил. ISSN: 2181-1016 
2 
Ўзбекистон Республикаси Президенти таъкидлаганидек “Молиявий 
соҳада эса – тармоқ ва ҳудудларни мутаносиб ривожлантириш ҳисобидан 
маҳаллий бюджетнинг даромад базасини кенгайтириш лозим бўлади. Энг 
асосийси, туман ва шаҳарларда маҳаллий бюджетлар имкониятларининг 
кенгайиши - аҳоли турмуш даражаси ва шароитлари яхшиланишига, умуман, 
барқарорликка ва осойишталикка хизмат қилиши керак” [8]. 
Ҳудудларнинг молиявий барқарорлигини таъминлаш нуқтаи назаридан 
ҳудудларнинг молиявий базасини мустаҳкамлаш, маҳаллий бюджетларнинг 
даромад 
қисмини 
кенгайтириш 
учун 
ҳудудлар 
захиралари 
ва 
имкониятларини ишга солиш, шунингдек, субвенцион туман ва шаҳарларда 
саноат ҳамда хизматлар соҳасини жадал ривожлантириш ҳисобига бундай 
ҳудудларни камайтириш устувор йўналишлардан бири ҳисобланади. 
Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши 
бўйича Ҳаракатлар стратегиясида ҳудудлар, туман ва шаҳарларни комплекс 
ва мутаносиб ҳолда ривожлантириш вазифаси қўйилган бўлиб, ушбу 
вазифани бажаришда қуйидаги масалаларни ҳал этиш кўзда тутилади:
-
ҳудудлар иқтисодиётини модернизация ва диверсификация қилиш 
кўламини кенгайтириш, ривожланиш даражаси нисбатан паст бўлган туман 
ва шаҳарларни, энг аввало, саноат ва экспорт салоҳиятини ошириш йўли 
билан жадал ривожлантириш ҳисобига минтақалар ижтимоий-иқтисодий 
ривожланиш даражасидаги фарқларни камайтириш; 
-
саноат ва хизматлар кўрсатиш соҳасини жадал ривожлантириш 
ҳисобига субвенцияга қарам туман ва шаҳарларни камайтириш ва маҳаллий 
бюджетларнинг даромад базасини кенгайтириш [5] ва ҳаказо. 
Мазкур вазифаларни тўлақонли бажарилиши мамлакат ҳудудларини 
барқарор ривожлантириш ҳисобидан маҳаллий бюджетларнинг молиявий 
барқарорлигини таъминлаш имкониятини кенгайтиради.
Ҳозирги шароитда маҳаллий солиқ ва йиғимларнинг маъмуриятчилиги 
механизмларининг самарасизлиги оқибатида уларнинг йиғилувчанлик 
даражаси етарли эмаслиги, шунингдек, кўчмас мулк ва ер участкаларини 
тўлиқ ҳисобга олиш ва қийматини объектив аниқлашнинг мавжуд эмаслиги 
каби муаммолар маҳаллий бюджет даромадлари барқарорлигини таъминлаш 
имконини бермаяпди[6]. 
Маҳаллий 
бюджетлар 
даражасида 
молиявий 
барқарорликни 
таъминлашда солиқ-бюджет сиёсатининг устувор вазифалари сифатида 
солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларнинг аниқ турларини уларга 
бириктириб қўйиш орқали маҳаллий бюджетларнинг даромад базасини 
тубдан мустаҳкамлаш, вилоятлар, шаҳар ва туман бюджетларини 
субвенциядан чиқариш, уларнинг юқори турувчи бюджетлар ажратмаларига 
бўлган қарамлигини босқичма-босқич қисқартириш, бунинг асосида 
ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш масалаларини ҳал этишда 
маҳаллий давлат ҳокимияти органлари эркинлиги ва масъулиятини ошириш 
ҳамда маҳаллий бюджетларнинг даромадларини ошириш учун тизимли 
асосда қўшимча резервларни аниқлаб бориш [7] белгиланган. 

---