u, o, a,
i,
unli tovushlari b ilan birlashtiriladi.
M o ‘rash og‘izni y o p iq holda saqlab nafas c h iq a rish d a qisqa, sekin,
o ld in , past ovozda tilni t i n c h holatda saqlab a m a lg a oshiriladi. Tovush
z o ‘riqishsiz quyi n o ta la r d a hosil boMishi kerak. T o v u sh y um sh o q atakada,
y a ’ni u n paychalari c h iq a y o tg a n havo ovoz teshigi orqali o 'tishidan ilgari
em as, balki shu o ‘tish b ila n bir vaqtda yoki u n d a n keyin birlashish kerak.
Ovoz hosil qilishda "m" tovushini talaffuz qilishda ovozning erkin chiqishiga
muvaffaq b o ‘lish kerak. O voz kuchini va ovoz jarangini oshirish uchun hosil
qilingan
m
tovushga
u
unli tovushini q o 's h ib nafas chiqarish paytida
"m u" ochiq b o ‘g ‘inini ta laffuz qilish kerak.
U
unli tovushini qo'llash
quyidagi hollar bilan tushuntiriladi:
1) burun tovushlari o ‘z sonorligi tufayli unli tovushlarga yaqin turadi;
2) unli tovushlarini talaffuz qilishda im p e d a n s k a m bo'ladi, ya’ni
havo oqishi o g ‘iz b o ‘sh lig ‘ida t o ‘siq qarshiliklarga uch ram ay d i, undosh
tovushlarini talaffuz q ilg a n d a im pedans k o ‘p boMadi. Im p e d a n sn in g
kamligi unli to v u sh n in g kuchi oshishiga olib keladi;
3) y u q o r i d a a y t i l g a n b a r c h a unli t o v u s h l a r g a tegishli b o 'l g a n
x u s u s iy a tla rd a n t a s h q a r i
u
unli tovushi y a n a b i r q a t o r o 'z ig a xos
xususiyatlarga ega:
a)
m
tovushini k o ‘p m a rta la b talaffuz qilish natijasida u n paychalaming
aktivligi oshadi, s h u n in g u c h u n "mu" b o ‘g ‘inini talaffuz qilish bolaning
o voz apparati u c h u n qiyinchilik tug'dirniaydi;
b)
u
tovushni talaffuz qilishda bo'g'iz b irm u n c h a quyi holatda b o la d i.
Bu holda hiqildoq u z a y g a n holatda bo'ladi va bu ta laffuz u ch u n qulaylik
yaratadi. Agar b o 'g ‘iz y u q o ri holatda bo'lg an d a, o v o z tem bri xirrillagan
b o ‘lar edi. B o ‘g ‘iz n in g quyi holatda bo'lishi u n paych alarin in g kam
energiya sarflab, yaxshiroq akustik effekt bergan holda ishlashi t a ’minlaydi;
d) « to v u sh n i talaffuz qilishda lablaroldinga cho'chchaytirilgan bo'lib,
b u tovush hosil bo'lishi u c h u n qulaylik yaratadi. T iln in g orqaga tortilishi,
til uchining pastki tilla rd a n u zo q d a turishi, til ildizining yum shoq tanglay
to m o n id a k o ‘tarilgan h o ld a turishi ham tovushni talaffuz qilish qulayligini
yaratadi;
e)
u
tovushi
a, o
unli tovushlaridan shu bilan farq qiladi-ki, bu
tovushni talaffuz q ilishda h av o oqimi tor, kuchli, sovuq bo'ladi, bu csa
ovoz kuchini oshiradi;
f)
u
tovush o 'z i d a n oldingi tovush —
m
u n d o s h tovushni talaffuz
qilish u c h u n h a m qulaylik yaratadi.
"M u" ochiq b o ‘g ‘ini talaffuz qilingach, a w a i "um ", so ‘ngra "mum",
" m u m m " , " m u m m m " y o p iq b o ‘g ‘inlarini talaffuz qilishga o ‘tiladi.
S o 'n g ra m o - o m - m o m - m o m m - m o m m m b o ‘g ‘inlari talaffuz q ilin a d i,
s o ‘ng r m - a m - m a m - a m a m m - m a m m m - a m a m m m b o ‘g ‘inlari ta la f f u z
qilinadi. Keyin m i- im - m i m - m i m m - m i m m m ... — im im - i m i m m - i m i m m m
b o ‘g ‘inlariga o ‘tiladi.
II. Hosil qilingan ovozni m u s ta h k a m la sh .
Bu davrning asosiy vazifalari:
1) hosil q i l i n g a n ovozni u n li va u n d o s h t o v u s h l a r b ila n b ir g a
b o ‘g ‘inlarda, s o ‘zlarda, gaplarda a v to m a tiz a ts iy a qilish;
2 ) o v o z b a l a n d l i g i n i , o v o z k u c h i n i , o v o z t e m b r i n i , o v o z
m odulatsiyasini, n u tq n in g m e lo d ik -in to n a ts io n to m o n in i rivojlantirish;
3) q o ‘shiq aytish ovozini hosil qilish.
Bu b o sq ich d a avval jarangsiz u n d o s h to v u s h la r (/,
Do'stlaringiz bilan baham: |