t o ‘g ‘risidagi tu s h u n c h a g a tayanadi. U n i n g tuzilish k o m p o n e n tia r i o ‘zaro
c h a m b a r c h a s a l o q a d a b o 'l a d i . S h u m u n o s a b a t bilan n u t q n i , u n in g
rivojlanishi jarayonlarini va buzilishini tu zatish n i o ‘rganish n u tq qurilishi
tizim ining b a rc h a k o m p o n e n tla rig a , b a rc h a to m o n la r ig a t a ’sir etishin!
nazard a tutadi.
N u t q b u z i l i s h l a r i n i n g o ‘x s h a s h t u r l a r i n i l o g o p e d i k x u lo s a la s h ,
tabaqalashtirib tashxis qilish u c h u n
nutqli va nutqsiz belgilarni, tibbiy,
psixologik, logopedik j ih a td a n tekshirish natijalarini, bilish faoliyatining
rivojlanish darajasi ni va n u tq rivojlanishi nisbatlarini, n u tq holati va
b olaning s e n s o m o to r rivojlanishidagi m u h i m jih atlarin i tuzatish nuqtayi
nazari in tahlil qilish :arur bo'Iadi B u n d a y ho llard a n u tq buzilishlarini
tuzatish kom pleksi, tibbiy-psixologik-pedagogik xususiyatga ega b o'lishi
kerak.
S h u n d ay qilib, nutq buzilishlarini o'rganish va tuzatish d a komplekslilik
tamoyili m u h im o ‘rin tutadi.
N u tq buzilishlarini o ‘rganish va ularni tuzatish ja ra y o n id a a n o m a l
bolalar rivojlanishining u m u m iy va o ‘ziga xos qon u n iy atlarin i
hisobga
olish m u him dir.
Rivojlanish tamoyili, shuningdek, bolaning yaqin rivojlanishi doirasida
o ‘rin olgan m a ’lu m vazifalar, qiyinchiliklar bosqichlarini lo gopedik ish
jarayoniga ajratishni h a m k o ‘zda tutadi.
N utqi buzilgan bolalarni va ularni tekshirish, s h u n in g d ek , u la r bilan
o lib b o r i l a d i g a n l o g o p e d i k ish ni ta s h k il qilish b o l a n i n g y e t a k c h i
faoliyatlarini (p re d m e tli-a m aliy , o ‘yin, tashkiliy)
hisobga olgan ho ld a
am alga oshiriladi.
T uzatish — logopedik t a ’sir m etodikasini ishlab chiqish n u tq shakllari
va v a z ifa la ri n a m o y o n b o ‘1 ish i z c h i l l i g i n i , s h u n i n g d e k , b o l a n i n g
ontogenezidagi (notogenetik tamoyil) faoliyat turlarini hisobga olgan holda
olib boriladi.
N u tq buzilishlarining pay d o bo'lishi ko‘p hollarda biologik va ijtimoiy
o m illa r n in g o ‘z a ro m u ra k k a b t a ’siri bilan b o g ‘lan g a n b o 'l a d i . N u t q
buzilishlarini s am arali logopedik tuzatish u c h u n buzilishning h a r bir
alohida
h o ld a buzilish etiologiyasi, m exanizm lari, a lo m atlarin i aniqlash,
yetakchi buzilishlarni ajratib k o ‘rsatish, n u q so n tuzilishidagi nutqiy va
nutqsiz belgilarning o ‘zaro m un o sab atlarin i aniqlash m u h im a h am iy at
kasb etadi.
N u t q b u z ilish la rin i o 'r g a n i s h va tu z a t i s h d a d i d a k tik ta m o y illa r:
k o ‘rgazm alilik, tu sh u n a rlilik , onglilik, y akka ta r tib d a y o n d a s h is h va
bo sh q a la r m u h i m o ‘rin tutadi.
Logopediya fani rnetodlarini shartli ravishda b ir n e c h a g u ruhlarga
b o ‘lish m u m k in .
Birinchi g u ru h — tashkiliy m etodlar: qiyosiy longityudinal (dinam ikada
o ‘rganish), kompleksli.
12
I k k i n c h i g u r u h n i e m p i r i k m e t o d l a r t a s h k i l e ta d i: o b s e r v a t s i o n
( k u z a tis h ) , e k s p e r i m e n t a l ( l a b o r a t o r i y a ,
ta b iiy , s h a k l l a n u v c h i yoki
psixologik-pedagogik sinov), psixodiagnostik (testlar, standartlashtirilgan
v;i xayoliy loyihalashtirilgan, a n k e ta la r, s u h b a tla r, intervyu) faoliyatini,
s h u n i n g b ila n b i r q a t o r d a n u t q i y f a o liy a tin i h a m ta h lil q ilis h n in g
p raksim etrik usullari, biografik m e to d ( a n o m n e s tik m a ’lu m o tla rn i yig‘ish
vn tahlil qilish).
U ch in c h i guruhga olingan m a ’lum otlarni m iq d o r (m atematik-statistik)
va sifat analizi kiradi. B u n d a olingan m a ’l u m o t l a r E H M n i q o ‘llagan
holda m a s h in a d a ishlab chiqiladi.
T o ‘rtinchi g u ru h — interpretatsion m e to d la r, uslublar, o ‘rganilayotgan
h odisalar o 'rtasid ag i aloqalarni nazariy ta d q iq qilish usullari (qism lar va
b u tu n lik o ‘rtasidagi, a lo h id a j i h a t l a r va u m u m a n h o d is a o ‘rtasidagi,
funksiyalar va shaxs o ‘rtasidagi h a m d a b o s h q a aloqalar).
T a d q iq o tn in g obyektivligini t a ’m inlovchi texnik vositalar:
ko m p y u ter,
i n to n o g r a f l a r , s p e k to g r a f la r , n a z o m e t r l a r , v id e o n u t q , fo n o g ra fla r,
s p ir o m e tr va b o sh q a a p p a ra tu rala r, sh u n in g d e k , b u tu n n u t q faoliyati va
uning ayrim k o m p o n e n tla rin i d in a m ik a d a o 'rg an ish g a im k o n beruvchi
r e n tg e n o k in o fo to g ra fiy a , glottografiya,
k in e m a to g ra fiy a, e le k tro m io g -
rafiyalardan keng foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
