Metodologiya tushunchasi mazmuni, metodologiyaga ta’rif va uning funksiyalari

Mavzu: Metodologiya fan sifatida
Reja:

1. 
   Metodologiya tushunchasi mazmuni, metodologiyaga ta’rif va uning funksiyalari
   
2. 
   Metodologiyaning mazmuni, o’zaro bog’liqligi metodologiyaning kategoriyasi
   

Uliwma metodologiyanin` pa`n metodologiyali tarawi pa`n diziminin` quramali bo`legi bolip, ilimiy izertlewdi uliwma ha`m jeke (menshikli) metodlarin u`yrenedi, sonin` menen birge, ob`ektiv real bolmistiq tu`rli o`zgesheligi tiplerine ha`mde ha`r qiyli ilimiy mashqalalar du`rkumine qarag`anda ilimiy jantasiwlarn qaraslardin` printsiplerin izertleydi. Ilimiy izertlewdin` uliwmametodologiyaliq printsipleri dialektikaliq biliw (kognitiv) teoriyasi ha`m logikaliq (logika) pa`nlerinde sa`wlelengen, biri ekinshisin taqaza qiladi ha`mde o`z ta`sirin o`tkeredi. Printsiplerdin` aytip o`tilgen pa`nlerdin` tiykarinda pa`n metodologiyasi salasi ju`zege keledi. Rawajlanadi ha`m o`z na`wbetinde izertlew tabisin ta`miyinleydi, sa`wleleniwdin` aniqlig`ina puxta tiykar tayarlaydi. Pa`n metodologiyasi pa`nler araliq izertlewdi qurawdin` ratsional ha`m na`tiyjeoli metodlarin islep shig`iw, modifikatsiyalaw, qarisma formasina keltiriw, qayta quriw, olardin` invariantlarin tabiw ha`m jan`a jag`dayg`a pikiran ko`shiriw menen shug`illanadi. Ha`zirgi zaman pa`n metodologiyasi biliwdin` (kognitiv halatin`) uliwma printsipleri, uliwma alg`anda pa`nnin` kategoriya du`zilisinin` izertlewshi filosofiyaliq metodologiya tu`rin ajiratip aliwg`a urinisiwi bar.
Uliwma met`odologiyanin` printsipleri jeke metodologiyaga, psixologiya
metodologiyasina maslashtiriladi, na`tia`yjede jeke shaxs, topar, ja`ma`a`t, jas da`wiri, tu`rli ortaliqg`a, jag`dayg`a en`giziledi. Uliwma metodikaliq printsipler tu`rlishe psixologiyaliq halatlarda o`z sa`wlesin tawadi;
1) individual xizmetti iyellewde shaxsta ob`ektiv ha`m subektiv faktorlarg`a
qarag`anda mu`na`sibeti, ishki mu`mkinshiligin ju`zege shig`ariwda;
2) xizmetin birgelikte dep tu`siniw sha`xslar araliq kommunikatsiyani ju`zege
keltiriw protsessinde ;
3) individual toparliq, ja`ma`a`t menen birge islesiw xizmeti subektine aylantiriw.
4) xizmet sub`ekti sipat`inda birge islesiw qatnasiwshilarin ta`n aliw ha`m
tu`siniw- olardin` maqsetinde iqtiyajina, motivatsiyasina ko`rinisiw baqlanadi.
Uliwma metodologiya printsiplerinin` izertlew belgili tiykar sipatinda ta`n
aliwdin` onin` strategiyasin belgileydi- bul o`z na`wbetinde jeke yaki arnawli
metodologiya funktsiyasin atqaradi. Bunin` na`tiyjesinde sha`xslar araliq mu`na`sibet sotsial mu`na`sibetler dizimi menen jaqinlasadi, individual ma`nis payda etiwshi barliq sotsial o`zgesheligin o`zinde sa`wlelendiredi.
Metodologiya – bul izertlewdin` aniq metodikaliq usillari jiyindisi, degen taliqlaw bir qatar shet el dereklerinde o`z sa`wlesin tawg`an bolip, ayrim halatlarda «metodika» termini menen aydinlastiradi. Metodikalar yaki metodlar jiyindisi tariqasinda taliqlaw ha`m talqin qiliniwfi metodologiyanin tar yaki ken` ma`nide tu`sinik uliwma metodologiyaliq qaraslar diziminen tis hu`kim suriwin belgileydi. Metodologiya tu`sinigin u`shinshi ma`nide taliqlaw ha`m og`an tiykarg`i itibardi qaratiw jaqsi na`tiyjelerge alip kelmeydi, biraq ha`r qanday empirik, eksperimental metodikalar (anketa, test, sotsiometriya) qollaniwinan qatiy na`zer, olar uliwma ha`m jeke metodologiyadan ajralg`an halda taliqlaniwi mu`mkin emes.
Ilimiy dereklerde metodologiya metod tuwrisindag`i ta`liymat sipatinda ta`riyp
beriledi, onin` mazmuninda biliw xizmetinin` basqariw printsipleri, usillari, metodikalari jiyindisi jatiwi na`zerde tutiladi, usi maqsetke isenimli jol-joriqqa, ob`ektiv bilimge erisiw ta`miyinlenedi. Qoyilg`an maqsetke erisiwdin` ha`reket (sensor, sensomotor, aqiliy) menen metodtin` tu`p ma`nisi yaki a`hmiyeti « maqsetke erisiw joli»n sa`wlelendiriwden ibarat bolip, olardin` ha`reketnin` operatsional ta`repi xarakterin tu`siniw hallari ha`m ushirap turadi.