Shaxs psixologiyası h’a’m ka’siptin’ qa’liplesiwi Jobasi: Shaxs h’aqqında ulıwma tu’sinik

Shaxs psixologiyası h’a’m ka’siptin’ qa’liplesiwi


Jobasi:
1.Shaxs h’aqqında ulıwma tu’sinik.
2.Shaxstın’ biogenetik h’a’m sotsiogenetik teoriyaları
3.Shaxstın’ ka’siplik qa’liplesiwine ta’sir etiwshi faktorlar.


1.Jeke adam ma’lim bir ja’miyetlik du’zimnin’ ag’zası esaplang’an sanalı tirishilik iyesi yag’nıy konkret adam. Jeke adam to’mendegidey tiykarg’ı psixologiyalıq o’zine ta’nliklerden ibarat. Jeke adam sotsial-ja’miyetlik ta’rbiyag’a iye yag’nıy o’zinde ja’miyetlik mu’na’sebetlerdi ja’mlewshilik belgilerine iye. Jeke adamnın’ jaratıwshılıq qa’bileti boladı
Bulay degenimiz du’nya adamdı qanaatlandırmaydı, adam o’z h’a’reketleri menen onı o’zgertiwge h’a’reket etedi. Jeke adam o’zin-o’zi an’laydı yag’nıy jeke adam ja’miyet ag’zası bolıp qalmastan ol ja’miyet ag’zaları arqalı o’zin-o’zi tu’sinedi, subektiv «Men» ekenligin biledi.
Jeke adamnın’ qorshap turg’an a’tiraptag’ı waqıyalıqqa mu’na’sebette belsendi iskerligi boladı. Jeke adamnın’ bul belsendiligi onın’ obektiv talapların payda etiwshi kerekli za’ru’rlikleri menen qızıg’ıwshılıg’ında tutqan bag’darı, du’nyag’a ko’z-qarası h’a’m iseniminde ma’lim boladı. Jeke adamnın’ waqıyalıqqa qatnastag’ı mu’na’sebeti ju’z beredi. Bul mu’na’sebet onın’ sezimi menen erk ayırmashılıqlarında ko’rinis beredi. Sonday-aq jeke adamnın’ individual ayırmashılıqları onın’ temperamenti, xarakteri h’a’m talantlılıg’ında o’zinin’ belgilerin ko’rsetiw mu’mkinshiliklerine iye.
Jeke adam ja’miyetlik rawajlanıwdın’ jemisi. Ol adamlar menen birge o’mir su’rip ja’ma’a’t penen birge miynet islewi basqa adamlar menen qarım-qatnas na’tiyjesinde qa’liplesedi. Jeke adamnın’ rawajlanıwı menen ja’miyettin’ rawajlanıwı tıg’ız baylanıslı.
Adam ma’lim bir maqsetke, niyetke bag’darlanıp jasaydı. Onın’ o’mir bag’darının’ biyik basqıshı idealı bolıp esaplanadı. İdeal jeke adamnın’ barlıq a’rman-maqsetin, keleshegin sa’wlelendiriwshi tu’sinik h’a’m elesletiwlerdin’ jıynag’ı. Jeke adam o’z idealının’ na’tiyjesine erisiw ushın o’mir su’redi. Adamnın’ idealı turaqlı, bekkem, isenimli bolsa niyet etken h’a’reketler de na’tiyjeli boladı. Bul ushın ideal adamnın’ aqıl jetiskenligi menen sapalı baylanısıwı lazım.
Adamnın’ aqıl da’rejesi onın’ ta’biyat qubılısları menen ja’miyetlik turmıs penen baylanıslılıqqa iye jeke, ayırım ko’z-qaraslardın’ (sisteması) du’zilisi.
Aqıldın’ bilim bayqag’anlarına sezimlik tu’sinikler qosılıp, adamnın’ ma’lim bir iske ayrıqsha mu’na’sebette bolıwı onın’ ko’z-qarasın payda etedi. Aqıl tu’sinik adamnın’ og’ada a’h’miyetli sapası. Aqıl barlıq biliw protsessinin’ jıynag’ınan ibarat ruwxıy qubılıs yamasa sana komponenti. Aqıl erk ja’rdeminde bekkemlesip isenimge aynaladı. İsenim aqıl menen tıg’ız baylanıslı. Adamnın’ is-h’a’reketi, umtılıwı aqıl tu’sinik penen sa’ykes kelip otırsa isenim is-h’a’rekettin’ iytermelewshi sebebine aynaladı. İsenim is-h’a’rekettin’ motivi. İsenimdi bekkemlep shınıqtıratug’ın na’rse erktin’ morallıq ta’repi esaplanadı.
Jeke adam (lichnost) tu’sinigi og’ada ken’ h’a’m h’a’r ta’repleme. Jeke adamdı belgili bir aspektte u’yreniw menen bir qansha gumanitar pa’nlerdin’ shug’ıllanıwı tegin emes. Ja’miyetlik pa’nler jekke adamdı ulıwma ja’miyet quramında alıp u’yrenedi. Ekonomika ilimi-jekke adamdı ja’miyetlik mu’na’sebetler sistemasında materiallıq baylıqlar islep shıg’arıwshı h’a’m paydalanıwshı sıpatında izertleydi.
Adamalar arasında ja’miyetlik mu’na’sebetler qospalı xarakterge iye. Olar ekonomikalıq h’a’m siyasiy sotsial baylanıslardı da o’z ishine aladı. Bulardın’ h’a’mmesi ja’mlengen h’alda adamdı jekke lichnost sıpatında qa’liplestiredi. Ja’miyettin’ ag’zası esaplang’an h’a’m sana iyesi bolg’an h’a’r bir konkret adam lichnost dep ataladı. Jeke adam barlıq waqıtta o’zine g’ana ta’n bolg’an qospalı individual sapalar h’a’m ayırmashılıqlardın’ h’a’m qospalı o’zgesheliklerdin’ birikpesinin’ iyesi. Bul sıpatlar h’a’m ayırmashılıqlar insan minez-qulqında, basqa adamlarg’a mu’na’sebetinde, onın’ xarakter ayırmashılıqlarında, qa’bileti, meyili h’a’m qızıg’ıwlarında bayanlanadı. Solay etip h’a’r bir insan ja’miyetlik h’a’m individual, ulıwma h’a’m ayırmashılıqlı jag’daylardı o’zine ja’mlestiredi.
Adam lichnost (shaxs) bolıp tuwılmaydı ol sotsial rawajlanıw protsessinde shaxs sıpatında qa’liplesedi.
Jeke adam psixologiyasın konkret tariyxıy sha’riyatlardan, o’zi miyasar bolg’an ja’miyetten ajıratıp alg’an h’alda tu’siniw mu’mkin emes. Jeke adamnın’ qa’liplesiwinde h’a’m du’nyag’a ko’z-qarasının’ bag’darlanıwında onın’ qızıg’ıwı u’lken rol oynaydı. qızıg’ıwlar degende jekke adamnın’ ko’binshe biliw niyetindegi bayanlanatug’ın predmet h’a’m h’a’diyselerge qatnasta bolg’an arnawlı mu’na’sebeti tu’siniledi.