M. Y. Ayupova

0 ‘qish va yozuvni tiklash
Q o ‘pol efferent m o to r afaziyada o ‘qish va yozuv h am b u tu nlay 
buzilgan b o iish i m um kin. S huning uchun bem orga alohida (individual) 
rasmli alifbe ishlab chiqiladi. Bunda h ar bir harfga kerakli rasm yoki 
bem orga tanish so ‘z tanlanadi, m asalan: a — "ayiq", b — "buvi", v — 
"Vasila" va hokazo. Tanish so'zlard an foydalangan holda b em o r alifbedan 
b o 'g 'in va so‘z tuzish uchun kerakli harfni topadi. Qirqm a alifbe yordamida 
b o ‘g ‘inlarni yonm a-yon q o ‘yib so‘zlar yasash m um kin. A w al so 'zlar bir 
b o ‘g ‘inli, keyin ikki, uch va hokazo b o ‘g ‘inli b o ia d i.
K o ‘p bem orlarda o ‘ng tom o n lam a gem iparez kuzatiladi. Shuning 
u ch u n ularni a w a l ch ap q o ‘1 bilan yozm a h arflarni, keyin s o ‘z va 
jum lalarni yozishga o'rgatiladi.
K eyinchalik q o'pol efferent m o to r afazik bem orlarga rasm lar tagida 
berilgan sodda so 'zlarda tushirilgan unli va undosh harflarni to 'ldirish
vazifasi beriladi. Y o'naltiruvchi savollar, b o 'g 'in la r tahlili yordam ida so'z 
tarkibidagi tovush-harflar tahlil qilinadi. B em or qirqm a alifbedan so 'z 
yasaydi va uni daftariga ko'chiradi.
T o v u s h -h a rfli ta h lil ni o 'z la s h tirg a n d a n k eyin lo g o p e d yengil 
jum lalardan iborat b o ig a n eshitish diktantini beradi. B unda b em o r h ar 
bir so 'zni tovushlar bo'yicha o'zi aytib chiqishi, qiyin so'zlarni esa qirqm a 
alifbedan terib chiqishi lozim.
Oxirgi bosqichlarda bem orlarga sodda krossvordlarni yechishni, b itta 
uzun so'zdan bir n echta qisqa so 'z la r tuzishni, yengillashtirilgan nutqiy 
o 'y in lar o'ynashni tak lif etish m um kin.
Q o'pol buzilgan efferent m otor afaziyada o'qitishni tiklash bem orlarga 
so'z va jum lalarni global o 'q itish d an boshlanadi. Bunda o'qilgan so 'zlar 
tegishli predm et yoki sujetli rasm lar tagiga qo 'y ilad i, yoki m azm un
jihatidan o'zaro b o g iiq so'z tanlanadi. Masalan, bem or biror davlat nomini 
o'qiydi va uning poytaxtini topadi (T oshkent — O 'zbekiston, Parij — 
Fransiya, London — Angliya va hokazo).
O 'qitishni tiklash so'zning tovush-harfli tarkibining analizini tiklash 
bilan birgalikda, hatto biroz oldiroqqa olib boriladi. A w al bem o r sodda 
m a tn l a r d a g i s o 'z l a r n i b o 'g 'i n l a b o 'q i y d i , k e y i n c h a l ik u l a r
m urakkablashtiriladi.