|
Davolashning t o ‘rtinchi bosqichi
— laringostom aning plastik berkitili-
shidir.
O peratsiyadan keyin 14—17 kun o ‘tgach logopedik m ashg‘u lotlar
qaytadan boshlanadi va o ‘zining oxirgi yakunlovchi fazasiga — nafas
olishni, artikulani va ovoz hosil qilishni to ‘la tiklash fazasiga kiradi.
Davolashning beshinchi bosqichi
— funksional terapiya deb nom lanadi.
Bu davrda rezonator, g en erato r va energetik sistem alar faoliyatidagi
koordinatsiya qayta tiklanadi. O vozning balandligi, ovozning kuchi,
ovozning tem brini rivojlantirish va bola nutqining m elodika intonatsion
to m o n in i boyitish b o ‘yicha ovoz m ashqlarining m urakkab kom pleksi
kiritiladi.
Bo‘g ‘iz va b o ‘yin m uskullarning zo ‘riqishi kuzatilsa, un paychalari
yetarli darajada jipslashm asa, u holda fizioterapevtik davolash qo'llaniladi
(bo‘yindagi chandiqlar oblastida elektroforez yodli kaliy bilan ionizatsiya).
Ovozni tiklash bo‘yicha logopedik m ashg‘ulotlar kursining mazmuni
Ye.S. A lm azova ovozni tiklash b o 'y ich a logopedik m ashg‘u lo tlar
kursini ikki bosqichga ajratadi:
I
bosqich — logopedik m ashg'ulotlarning tayyorlov bosqichi;
II bosqich — logopedik m ashg‘ulotlarning asosiy bosqichi.
I. Logopedik m ashg‘ulotlarning tayyorlov bosqichi
Bola ovozini tiklash bo'yicha ishni boshlashdan aw al bola haqidagi
anam neztik m a’lum otlarni olish, shuningdek, klinik psixologo-pedagogik
va lo g o p e d ik te k s h iris h la rn in g n a tija la rin i b ir tiz im g a s o lish va
um um lashtirish lozimdir. Bolaning ovozi va nutqi m agnit lentasiga, nafas
olishi esa kim ografga yoki elektroensefalografga yozib olinadi.
B o'g'iz kasalliklariga ega bo'lgan bolalarga organizm ning astenik holati
b o ‘g ‘izning nerv-m uskul apparatining tuzilishida va funksiyasida turli
o'zgarishlar, em otsional-iroda sferasining buzilishlari, nutq taraqqiyotining
sustlashishi va ovoz funksiyasining uzoq davom etuvchi buzilishlari
kuzatiladi. Bu m a’lum otlar bolaning rivojlanish xususiyatlarini ochishga,
boshlang'ich nuqtasi psixoterapiya bo'lgan ovozni tiklash ishining yo'llarini
va vositalarini ishlab chiqishga im kon beradi.
Psixoterapiyaning m aqsadi — bolaning ongini, faolligini, irodasini,
ovozni tiklash jarayoniga jalb qilishdir. Psixoterapiya bola shaxsining
qayta tarbiyalanishga bola shaxsining qiyinchiliklarini yengish va tezroq
sog'ayish uchun kurashishga yordam beradi va faollashtiradi. Psixoterapiya
bolaga uning yoshini, kasallikning borishini, bolaning shaxs xususiyatlarini,
180
uning nutqi va ovozdagi buzilishlarning xarakterini hisobga olgan h olda
individual yondoshishga undaydi.
Psixoterapiya suhbat shaklida olib boriladi. Suhbat davom ida bolaning
shikoyatlari an iq la n a d i, qiziqish doirasi qobiliyatlari o ‘z n uq so n ig a
m unosabati haqida tasavvurga ega b o 'lin ad i, shaxsiy va ish yuzasidan
kontakt o ‘rnatiladi.
U zoq davom etadigan va og‘ir b o ‘g ‘iz kasalliklari bilan og'rigan bolalar
bir m arta yoki k o ‘p m arta suhbat shaklida olib boriladigan faol va bir
m aqsadga yo'naltirilgan psixoterapiyaga m uhtoj b o la d ila r.
Psixoterapiya bola shaxsining sog'ayishini va tiklovchi t a ’lim ning
m uvaffaqiyatini ta ’m inlovchi tadbirdir.
Psixoterapiya bilan bir vaqtda artikulatsion gim nastika h am olib
boriladi. F onatsiya jarayonida artikulatsiyaga alohida aham iyat beriladi.
S hu ja ra y o n d a ovoz tem b ri a n iq la n a d i, u n d o sh va un li to v u sh la r
shakllanadi. B undan tashqari, artikulatsiya qanchalik aniq va yaxshiroq
b o 'lsa, un paychalarining funksiyasi sh u n ch a aniq va b ir m aqsadga
yo'naltirilgan bo'ladi.
Yuqori rezo n ato r trubkaning faoliyati buzilganda h arakatlar o 'z in in g
koordinatsion aniqligini yo'qotadi, bo'shashgan, beso'naqay bo'lib qoladi,
bu hoi bolalarda ham kuzatiladi.
Artikulatsion gimnastikaning maqsadi artikulatsion apparatning barcha
qismlarining aniq, chaqqon, to'g'ri harakatini ta ’miniash va artikulatsion
apparatning nafas va ovoz hosil qilish organlari bilan koordinatsiyalashgan
faoliyatini ta ’minlashdir. Artikulatsion muskullarni zo'riqishdan, qisilish-
dan va aksincha, bo'shanglik, zaiflikdan xalos qilish zarur.
A rtikulatsion apparatni zo'riqishdan xalos qilish va uning tonusini
oshirish uchun gigiyenik massajdan foydalaniladi. Massajda barm oqlarning
uchi bilan silash amalga oshiriladi:
a) peshana o 'rtasid an chakkalar to m o n va k o 'z atrofida b u ru nn in g
ikki k o 'z o'rtasidagi yuqori qism igacha;
b) b u ru n n in g ikki k o 'z o 'rta sid a g i yuqori q ism id a n q u lo q oldi
chuqurchasi tom on ;
d) burun uchidan yuqoriga va pastga;
e) burun uchi atrofida vinsim on harakatlar, yuqori va pastki lablarga
o'tish bilan.
Vibratsion m assajda burun qanotlari
m
tovushini talaffuz qilish bilan
bir paytda urib turiladi.
M assaj yuz m u sk u latu rasin in g h a ra k a tla rin i fa o lla sh tira d i, yuz
m imikasini yaxshilaydi. Massaj bilan birga bola m ustaqil ravishda peshana
va burnini tirishtirishni, qovog'ini solishni, qoshlarini kerishni, lunjlarini
shishirishni, tabassum qilishni o'rganadi. Bu m ashqlar ovozga go'zallik
b e ra d i, o v o zn in g k uchini va tem b rin i yaxshilaydi. F iz io lo g iy a fani
m a ’lum otlariga k o 'ra, m im ik m uskullarning h arakati, yuz terisinin g
q o ‘zg‘atilishi ovoz m uskullarining tonusini oshiradi.
Massaj bilan bir vaqtda artikulatsion apparatning turli qism lari uchun
alohida ajratilgan artikulatsion gim nastika olib boriladi.
H a r bir artik u latsio n h arak at oyna o ld ida o ‘tirg an h o ld a an iq ,
shoshilm asdan, m uayyan ritm ni saqlagan holda am alga oshiriladi (sanoq
ostida).
Do'stlaringiz bilan baham: |
