M tojiyev, I. Nigmatov

9.5. Yakka tartibda saqlovchi vositalar yordamida
fuqarolarni muhofaza qilish
Yakka tartibda saqlovchi vositalar inson tanasiga, ichki organlariga, 
terisiga va kiyim-kechaklariga radioaktiv moddalar, zaharli birikmalar va 
biologik tumanlar tushishidan saqlaydi. Yakka tartibda saqlovchi vositalar 
qo"liani 1 ishiga ko‘ra: terini saqlovchi, nafas organlarini, yuz-ko‘zni saqlov­
chi turlarga bo‘linadi. Bundan tashqari, filtrlovchi va izolirlovchi xiilarga 
bo‘linadi. Bunday vositalarga tibbiy saqlovchi vositalar ham kiradi.
Nafas organlarini saqlovchi vositalarga 
gazniqoblar, resperatorlar, 
matoli niqoblar, paxta, dokali taqqichlar kiradi.
Gazniqoblar - nafas yo‘llarim, yuz va ko‘zni har xil zaharli ta’sirlardan 
saqlaydi, gazniqoblar filtrlovchi va izolirlovchi xiilarga bo‘linadi. Fuqaro 
muhofazasi bo‘yicha quyidagi filtrlovchi gazniqoblar: GP-5, GP-5M, GP-
7, GP-7V; bolalar uchun - PDFSH, PDF-D, PDF-2SH, PDF-2D va BXK- 
dan foydalaniladi. Filtrlovchi gazniqoblar asosan 2 qismdan: niqobdan va 
filtrlovchi qutidan tashkil topgan. Filtrlovchi quti asosan tashqi muhitdagi 
turli xil zaharli birikmalami yutuvchi filtr va shixtadan tashkil topgan.
Niqob - tabiiy yoki sun’iy kauchuk asosida olingan rezina materi- 
allaridan tayyorlannib, unga ko‘rish uchun oynak hamda nafas olish va 
chiqarish uchun mo‘ljallangan jihoz joylashtirilgan.
Boshqa rusumdagi gazniqoblar ham xuddi GP-5 rusumli gazniqo- 
biga o ‘xshash tuzilishga ega (3-rasm). PDF-D esa 1,5-7 yoshgacha bo­
lalar uchun. PDF-SH rusumli gazniqob 7-17 yoshlardagi bolalar uchun 
mo‘ljallangan; Bolalar gazniqobi ham filtrlovchi quti va niqobdan tashkil 
topib, niqob elastik rezinadan tayyorlangan. Filtrlovchi quti niqob bilan 
birlashtiruvchi trubkasidan yig‘iladi. Bolalar himoya kamerasi (BXK) 1,5 
yoshgacha bo‘lgan bolalarni zaharli birikmalar, radioaktiv moddalar va 
biologik ta’sirlardan saqlaydi. BXK tarkibiga: himoya kamerasi, atmosfe-
170

---

ra yog‘inlaridan saqlovchi yopinchiq, kartonli quti va kamerani saqlovchi 
g ‘ilof kiradi.
Gazniqoblaming saqlash darajasini oshirish uchun har bir fuqaro o '/ 
o‘lchamini kiyish orqali erishiladi Chunki to‘g‘ri tanlangan shlem-niqob 
yuzga zich yopishib turadi va tashqaridan hech qanday zararli ta’sirlar 
kirmaydi,
Gazniqoblaming o'lchami 2 xil usulda aniqlanadi:
a) yuzning o‘lchamini aniqlash orqali;
b) dahan bilan qosh suyagi orasidagi masofani o‘lchash orqali, 
Birinchi uslub bilan 0-o‘lcham 63 sm gacha, 1-o‘lcham 63,5-65,5 sm
gacha. 2-o‘lcham 66-68 sm gacha, 3-oicham 68,5-70,5 sm va 4-o‘lcham 
71 sm va undan katta.