M tojiyev, I. Nigmatov

246

---

29-rasm . «Og'izdan og‘izga» (a), «Og'izdan burunga» (b) sun’iy nafas berish
Havoni puflab kiritilganida har safar u o‘pkani imkoni boricha ko‘proq 
rostlaydigan miqdorda qilib pullash kerak bo'ladi, ko'krak qafasining ha- 
rakitiga qarab buni bilish mumkin. Kam havo puflab kiritiladigan bo‘lsa, 
bunday sun’iy nafas naf bermaydi. Havoni tabiiy nafas tiklanguncha, bir 
daqiqada 16-18 martadan bir maromda puflab yuborib turiladi. Shikast­
langan odamning pastki ja g ‘i yaralangan bo‘Isa, sun’iy nafasni boshqa 
usul bilan oldirish mumkin,bunda havo shikastlangan odamning burnidan 
puflab kiritiladi (29-rasm).
Kallistov 
L i s u 1 
i bilan sun’iy nafas oldirishda shikastlangan odamning 
qo‘lIarini oldinga cho‘zib, qorni bilan yotqiziladi, boshini yon tomonga 
burib, tagiga kiyimini (choyshabini) dumaloqlab qo‘yiladi. Zambilning 
tasmalari yoki bir-biriga ulangan ikkita-uchta shimning kamari bilan 
shikastlangan odamni dam-badam (nafas harakatlari maromida) 10 sm 
gacha yuqori ko'tariladi va pastga tushiriladi. Shikastlangan odam yuqori 
ko‘tari!ganida ko‘krak qafasi yozilishi natijasida unga nafas kiradi, pastga 
tushirilganida ko‘krak qafasining siqilishi tufayli undan nafas chiqadi (30- 
rasm).
Yura к faoliyati birdan to'xtab qolgan paytda (buning alomatlari 
puls yo4qolib qolishi, yurak urishining biiinmasligi, ko‘z qorachiqla- 
rining yorug‘likka reaksiya ko‘rsatmay, kengayib turishidir) darhol 
yurakni bilvosita uqalashga kirishiladi: shikastlangan odamni chalqan- 
cha yotqiziladi. u imkon qadar usti qattiq joyda yotishi kerak. Yor­
dam beruvchi kishi uning chap tomoniga o‘tib, ustm a-ust qo‘yilgan 
o ‘z kaftiarini to ‘sh suyagining pastki uchdan bir sohasiga qo‘yadi. Bir
247

---