M tojiyev, I. Nigmatov

30-rasm. Kallistov usuli bilan sun’iy nafas oidirish:
a-havo yutish; b-havo chiqarish
maromdagi shaxdam zarblar bilan to ‘sh suyagiga daqiqasga 50-60 
martadan bosib boriladi, bunda har bir zarbdan keyin k o ‘krak qafasin- 
ing yozilib olishiga imkon berish uchun qo‘llar olib turiladi. K o‘krak 
qafasining oldingi devori kamida 3-4 sm ichkari tushib turadigan 
bo ‘lishi kerak. Bilvosita yurak uqalanishi sun’iy nafas oidirish bilan 
birgalikda olib boriladi (31-rasm).
Bu xildagi shikastlangan odamga ikki yoki uch kishi yordam bersa, 
yana ham yaxshi. Ulaming birinchisi yurakni bilvosita uqalab boradi, ik- 
kinchisi «og‘izdan og‘izga» usuli bilan sun’iy nafas oldiradi, uchinchisi 
esa shikastlangan odamning o ‘ng tomoniga o ‘tib, uning boshini ushlab tu- 
radi va sun’iy nafas oidirish bilan yurakni bilvosita uqalashni kerakli vaqt 
davomida uzluksiz davom ettirib borish uchun yordam beruvchilardan
248

---

6
31-rasm. Bemoming o g ‘zini ochish (a); yurakni bilvosita uqalash (b)
birining o ‘m iga o ‘tishga tayyor bo‘lib turadi. Havo puflab kiritilayotgan 
paytda ko‘krak qafasiga bosish yaramaydi. Bu tadbirlar galma-gal amalga 
oshiriladi: ko‘krak qafasiga 4-5 marta bosiladi (nafas chiqarib turilgan 
vaqtda), so‘ngra o'pkaga bir marta havo puflab kiritiladi (nafas olish payt­
da). Sun’iy nafas oldirish bilan bir vaqtda yurakni bilvosita uqalab bo- 
rish klinik o iim holatida votgan odamni tiriltirish (reanimatsiya)ning eng 
oddiy usulidir. Yoshi qaytib qolgan odamga sun’iy nafas oldirib, yuragini 
bilvosita uqalash qilish paytida, bu yoshdagi kishilaming suyaklari ancha 
mo‘rt bo‘lishini esda tutish kerak, shu sababdan harakatlar ohista bo‘lishi 
lozim. Yosh bolalarda bilvosta massaj to‘sh suyagi sohasiga qo‘1 kaftlari 
bilan emas, balki barmoqlar bilan bosib amalga oshiriladi.