M tojiyev, I. Nigmatov

Y ong‘inni o ‘chirishda suv v a k o ‘pik moddalarini ishlatish mumkin
boMmagan holatlarda, 
o ‘t o'chirish vositasi sifatida yonm aydigan
gazlardan keng foydalaniladi. Bunday gazlarga azot, karbon ikki oksidi,
argon, brometil, xlorbrommetan va boshqalar m isol boMadi.
208

---

Bu gazlar havodagi kislorodni yonishga yordam bera olmaydigan daraja-
gacha suyultirish yoki uni yonuvchi muhitdan (yopiq hajmda) siqib chiqarish
maqsadida ishlatiladi. Masalan, eng ko‘p ishlatiladigan karbonat angidridi (C02)
havodan 1,5 barobar og'ip bo‘lganligj sababli, pol sathidagi yonuvchi hajmni
sovutish bilan birga unga keladigan kislorod y o ‘lini to‘sish evaziga, yong‘inni
tez o‘chirish imkonini beradi. 1 
I
suyuq karbonat angidridi, balondan ochiq
havoga chiqarilganda uning hajmi 506 litrga ko‘payadi. Bu degani yopiq hajm­
dagi yonuvchi manbaga, tashqaridan kislorodning kirib kelishiga mutlaqo imkon
bermaydi. Odatda, C02 suyuq yoki gaz holatida 2 litrdan to 80 litrli hajmdagi har
xil po‘lat ballonlarda, 3430 kPa bosimda saqlanadi. Gazni o ‘t o ‘chirish uchun
qo‘llashda ballonlarda o‘matilgan, maxsus og‘zi kengaytirilgan kamaycha orqali
uzatiladi. Undan chiqayotgan gaz oppoq, parcha-parcha qorsimon ko‘rinishda
b oiib , kamaychadan otilib chiqish paytida harorati 80°C ga yaqin bo'ladi. Shu
boisdan ulami ishlatishda xavfsizlik nuqtayi nazaridan qoiqop kiyilishi zarur
hisoblanadi. Karbonat angidridi to‘lg‘azilgan gaz ballonlarining xavfsizlik holati
ular saqlanayotgan muhitning haroratiga bog‘liq bo‘ladi. Muhitning harorati
ko‘tarilgan sari, ballondagi suyuq karbonat angidridi gaz holatiga aylana bosh-
laydi, natijada ballondagi bosim ko‘tarilib, portlash xavfi yuzaga keladi. Bunday