M. T. Xodjiyev, M. I. Hikmatova tabiiy tolalarga

Partiyadagi pillalar bir jinsli bo‘lishiga qaramay ularning o‘lchovlari va 
pardalarining zichligi, shu bilan birga, har bir pilladagi ipakning ingichkaligi 
ham har xil bo‘ladi. Ma’lumki, o‘lchovlari va pardalarining zichligi turlicha 
bo‘lgan  pillalar  bundan  keyingi  operatsiyalarda  ish  rejimining  har  xil 
bo‘lishini talab etadi.
2.5.  PILLALARNI KALIBRLASH
Bu jarayon maxsus kalibrlash mashinasida bajarilib, bu mashina qiya 
o‘rnatilgan va sekin aylanib turadigan barabandan iborat. Barabanning 
yon sirti uzinasi bo‘ylab uch seksiyaga bo‘lingan bo‘lib, ularga ma’lum 
oraliq-tirqishli plankalar yoki trubalar o‘rna tilgan. Birinchi seksiyadagi 
oraliq  16 mm  ga,  ikkinchi  seksiyadagi  oraliq  19 mm  ga  va  uchinchi 
seksiyadagi oraliq esa 22 mm ga teng. Hamma pillalar birinchi seksiyaga 
beriladi. Bu yerda eng kichik pillalar 16 mm li oraliqdan tushib qoladi, 
ikkinchi  seksiyada  esa  eng  katta  o‘lchovli  pillalar  ajraladi.  Juda  katta 
o‘lchovli  va  qo‘sha loq  pillalar  esa  barabanning  ikki  ochiq  tomonidan 
pastga tushadi.
Kalibrlangan  pillalar  qo‘lda  navlarga  ajratiladi.  Har  bir  kalibr dagi 
(o‘lchovdagi) pilla alohida-alohida navlarga ajratiladi. Bu ish O‘zbekiston 
2.7-rasm.  Ipak ajratadigan bezlar:
a — juft ipak ajratadigan bez; b — bez kanalining ko‘ndalang kesimi;  
d — bez ajralishining ko‘ndalang kesimi; e — bez kletkasining tuzilishi.
3
2
1
b)
4
e)
3
3
3
d)
a)
VP
P
FO

---

90
ipakchilik sanoati ilmiy tekshirish instituti (O‘zNIISHP) tomonidan ixtiro 
qilingan saralash stolida baja riladi. Bu stol ostidan yoritilib turuvchi xira 
oynadan  iborat.  Pilla  tashqi  ko‘rinishlariga  hamda  pilla  pardalarining 
holatiga qarab navlarga ajratiladi. Pillalar zich, o‘rtacha zichlik va kam 
zich likdagi xillarga ajratiladi, pardasida har xil nuqsonlari bo‘ladi. Bundan 
tashqari, brak pillalar ham ajralib turadi.
2.8-rasmda pilla tozalash mashinasi CHK—1 tasvirlangan. Mashina 
bunkerida joylashtirilgan pilla aylanayotgan shpindelga tushadi va o‘ziga 
pilla yuza qatlamidagi ustki qobiq tolalarini hamda mayda xas-cho‘plarni 
o‘raydi. Tozalangan pilla esa yo‘naltiruvchi moslama (9, 10) lar orqali pilla 
yig‘ish idishiga tushadi.