M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

 
 
 
 
15.6.-rasm. Felpsning «oltin qoidasi» bo‘yicha iste’molning 
barqaror darajasi
 
 
“Oltin qoida” darajasiga mos keladigan kapital bilan 
qurollanganlik holatida f(k*) ishlab chiqarish funksiyasi va dk* 
chizig‘i bir xil og‘maga ega va ist’mol maksimal darajaga erishadi. 
k** kapital bilan qurollan–ganlik darajasida kapital zaxirasining bir 
birlikka oshishi ishlab chiqarish o‘sishini keltirib chiqaradi 
(kapitalning chegaraviy mahsu–lotiga teng keladigan) va kapitalning 
C** 
f(k*) 
dk* 
Y* 
dk* 

---

185 
d kattalikka chiqib ketishini oshiradi. Shunday qilib, “Oltin qoida”ga 
mos keladigan k** kapital bilan qurollanganlik darajasida MPK=d 
shart bajariladi. Aholi o‘sishi va texnologik taraqqiyotni hisobga 
olgan holda esa MPK=d+n+g shart bajariladi. 
Agar iqtisodiyot “Oltin qoida” bo‘yicha ega bo‘lishi mumkin 
bo‘lgan kapital zaxirasidan ortiqcha kapital zaxirasi bilan rivojlana–
yotgan bo‘lsa, unda bu holatda jamg‘arma me’yorini pasaytirishga 
yo‘naltrilgan siyosatni amalga oshirish zarur. Jamg‘arma 
me’yorining kamayishi iste’molning oshishi va unga muvofiq 
ravishda investitsiyalarning pasayishiga olib keladi, demak kapital 
zaxirasining barqaror darajasining pasayishiga ham olib keladi. 
Agar iqtisodiyot barqarorlik holatida “Oltin qoida” dagidan kam 
kapital bilan qurollanganlik bilan rivojlanayotgan bo‘lsa, unda 
jamg‘arma me’yorini oshirish zarur. Bu investitsiyalarni oshirib 
iste’molni pasaytiradi, lekin kapitalning jamg‘arilib borishi bo‘yicha 
qandaydir vaqtdan boshlab yana o‘sa boshlaydi. Natijada iqtisodiyot 
yana yangi muvozanat holatiga erishadi ammo oltin qoidaga 
muvofiq bo‘lgan holda, bunda iste’mol dastlabkiga nisbatan 
yuqoriroq darajaga ega bo‘ladi. 
R.Solou modeli texnologik taraqqiyotni farovonlikni barqaror 
oshiruvchi va o‘sishning optimal variantini topishga imkon yaratuv-
chi yagona asos sifatida ko‘rsatadi. Biroq u texnologik taraqqiyotni 
tashqi (ekzogen) omil sifatida ko‘rib chiqadi, demakki uni tushuntir-
maydi. Ayrim olimlarning fikricha, texnologik taraqqiyotning deter-
minantlari bugungi kunda yetarlicha aniq emas. Biroq davlat siyosati 
turli xil instrumentlardan shu jumladan ilmiy tadqiqot va loyiha – 
konstruktorlik ishlaridan foydalanib texnologik taraqqiyotni rag‘bat-
lantirishi mumkin. Masalan, patent qonunchiligini mukammallash-
tirib, ayrim rivojlangan mamlakatlar (AQSh, Yaponiya, Germaniya) 
uzoq muddat davomida yangi mahsulotni ishlab chiqarish huquqiga 
monopoliyani berishdi. Soliq to‘g‘risidagi qonunlar ko‘pgina 
mamlakatlarda ilmiy tadqiqot tashkilotlariga bir qancha imtiyozlar 
beradi. Maxsus tashkil etilgan milliy ilmiy fondlar fundamental ilmiy 
tadqiqotlarga subsidiyalar beradi. Hozirgi kunda mablag‘larni inson 
kapitaliga yo‘naltirish ham muhim masalalardan biri bo‘lib 
kelmoqda, texnologik taraqqiyotda u asosiy rolni o‘ynaydi. 

---

186