M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

15.3.
 
Texnologik taraqqiyotning iqtisodiy o‘sishga ta’siri. Felpsning 
«oltin qoidasi» 
 
Modelga texnologik taraqqiyotning kiritilishi ishlab chiqarish 
funksiyasini o‘zgartirib, u quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
Y=f(K,L×E) 
 
bu yerda, (E)- mehnat birligi samaradorligi (ishchi kuchining 
salomatligi, ma’lumoti va malakasiga bog‘liq): 
(L×E)- doimiy samaradorlik E ga ega shartli mehnat birliklari soni. 
E qanchalik katta bo‘lsa, mavjud ishchilar soni bilan shuncha ko‘p 
mahsulot ishlab chiqarilishi mumkin. 
Texnologik taraqqiyot mehnat samaradorligi(E) ning doimiy sur’at 
(g)bilan o‘sishga olib keladi. Shuning uchun g =2% bo‘lganda, 
mehnatning har bir birligidan qaytim yiliga 2% ga oshadi, bu esa ishlab 
chiqarish hajmining ishchi kuchi yiliga 2% o‘sgandagi kabi o‘sishiga olib 
keladi. Texnik taraqqyotning bunday shakli mehnatni tejaydi deyiladi, 
(g)– esa mehnatning tejaydigan texnologik taraqqiyotning sur’ati. Endi 
texnologik taraqqiyot holatidagi kapital bilan qurollanganlikning 
barqaror darajasini aniqlash mumkin. Agar bandlarning soni (L) (n) 
sur’at bilan oshayotgan bo‘lsa, samaradorlik (E) esa (g)sur’at bilan 
o‘sayotgan bo‘lsa, unda (LE) (n+g) sur’at bilan oshib boradi. 

---

183 
Doimiy samaradorlikka ega bir mehnat birligiga to‘g‘ri keladigan 
kapital k
1
=[K/(LE)] ni tashkil etadi. Doimiy samaradorlik bilan mehnat 
birligiga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish hajmi esa y=Y/(LE)ni 
tashkil etadi. Bunda barqaror muvozanatlilik holatiga quyidagi shartda 
erishiladi: 
sf(k)=(d+n+g)k 
Tenglama kapital bilan qurollanganlikning, o‘zgarmas samarador–
likka ega bo‘lgan mehnat birligiga to‘g‘ri keladigan kapital va ishlab 
chiqarishning doimiyligini ta’minlaydigan, faqatgina bitta darajasi 
(k*) mavjud ekanligini ko‘rsatadi. Bu barqaror holat iqtisodiyotning 
uzoq muddatli muvozanatini ifodalaydi.(15.5.-rasm).