M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

f(k)=c+i f(k)= i/s 
Ishlab chiqarish funksiyasi tovarlar bozorida 
taklifni, kapital jamg‘arish esa ishlab chiqarilgan mahsulotga talabni 
belgilaydi. 
Ishlab 
chiqarish 
hajmi 
dinamikasi 
kapital 
(kapital 
bilan 
qurollanganlik) hajmiga bog‘liq. Kapital hajmi esa uning chiqib ketishi va 
investitsiyalar ta’sirida o‘zgaradi. 
Investitsiyalar kapital zaxirasini orttiradi, chiqib ketish (amortizat–
siya) esa uni kamaytiradi. 
Investitsiyalar fond bilan qurollanganlik va jamg‘arish normasiga 
bog‘liq. Bu iqtisodiyotda talab va taklif tengligi shartidan kelib chiqadi:
i= sf(k).
Jamg‘arish normasi (s) k ning har qanday miqdorida mahsulotning 
investitsiya va iste’molga bo‘linishini belgilaydi: 
y = f(k), i= sf(k), c=(1-s)f(k) 

---

178 
15.2.
 
R.Solou modelida kapitalning chiqib ketishi aholi soni 
o‘sishing barqaror muvozanat va iqtisodiy o‘sishga ta’siri 
Amortizatsiya quyidagicha hisobga olinadi: agar yiliga eskirish 
hisobiga kapitalning qayd etilgan d qismi chiqib ketadi deb hisoblasak 
(chiqib ketish normasi), chiqib ketish miqdori kapital hajmiga 
proporsional bo‘ladi va dk ga teng bo‘ladi. Grafikda bu aloqadorlik 
koordinata boshidan d burchak koeffitsienti bilan chiquvchi to‘g‘ri 
chiziq bilan aks ettiriladi.(15.2-rasm). 
15.2.-rasm. Investitsiyalar va kapitalning chiqib ketishining 
iqtisodiy muvozanatga tasiri 
Investitsiyalar va chiqib ketishning kapital zaxirasi dinamikasiga 
ta’sirini Δk=I-d, yoki investitsiyalar va jamg‘armalar tengligidan 
foydalanib Δk=s·f(k)-dk ko‘rinishida yozish mumkin. Kapital 
zaxirasi(k) investitsiyalar hajmi kapitalning chiqib ketishi hajmiga teng 
bo‘lguniga qadar, ya’ni s·f(k)=dk shart bajarilguniga qadar oshib 
boraveradi. 
Shundan so‘ng bitta ish bilan band xodimga to‘g‘ri keladigan kapital 
zaxirasi (fond bilan qurollanganlik) o‘zgarmaydi (Δk=0). 
Investitsiyalar hajmi kapitalning chiqib ketishi hajmiga teng 
bo‘lgan 
sharoitdagi 
kapital 
zaxirasi 
darajasi 
fond 
bilan 
qurollanganlikning muvozanatli (barqaror) darajasi deyiladi va k* deb 
belgilanadi. k* ga erishilganda iqtisodiyot uzoq muddatli muvozanat 
holatida bo‘ladi. 
Muvozanat barqaror bo‘lishiga sabab k ning dastlabki miqdori 
qandayligidan qat’i nazar iqtisodiyot muvozanat holatiga, ya’ni k* ga 
intiladi. Agar k ning boshlang‘ich miqdori k* dan kam bo‘lsa, yalpi 

---

179 
investitsiyalar (sf(k)) chiqib ketish miqdori (dk) dan ko‘p bo‘ladi va 
kapital zaxirasi sof investitsiyalar miqdoriga ko‘payib boradi. 
Aksincha k
2
> k* bo‘lsa, investitsiyalar amortizatsiyadan kamligini 
anglatadi. Bu holda kapital zaxirasi muvozanatli darajaga qadar 
kamayib boradi (15.2.- rasm). 
Jamg‘arish normasi fond bilan qurollanganlikning barqarorr 
darajasiga ta’sir ko‘rsatadi. Jamg‘arish normasining s
1
holatdan s
2
holatga siljishi investitsiyalar egri chizig‘ini yuqoriga s
1
f(k) holatdan 
s
2
f(k) holatga qadar siljishini keltirib chiqaradi (15-3. -rasm).