M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

zaxirasi taklifi grafigi 
9.2-rasm. Pul bozorida 
muvozanat modeli 
Yuqori foiz stavkasi, ta’kidlanganidek, obligatsiyalar kursining 
pastroq darajasiga mos keladi. Shu sababli, arzon obligatsiyalarni 
(kelajakda foiz stavkasi pasayishi oqibatida ular kursi o‘sishini ko‘zda 
tutib) sotib olish foydali bo‘ladi. 
Banklar, Ms> Md bo‘lgani uchun foiz stavkasini pasaytira 
boshlaydi. Asta-sekin iqtisodiy agentlar o‘z avtivlari tarkibini 
o‘zgartirishi va banklar tomonidan foiz stavkasining o‘zgartirilishi 
oqibatida pul bozorida muvozanat tiklanadi. Foiz stavkasi pasayib 
ketgan holatda teskari jarayon ro‘y beradi. 
Foiz stavkasi va pul massasi muvozanatli darajasining o‘zgarib 
turishi pul bozorining ekzogen o‘zgaruvchilari – daromadlar darajasi 
va pul taklifining o‘zgarishi natijasida ham ro‘y beradi. 

---

112 
9.3-rasm. Daromadlar 
darajasining oshishi natijasida
pulga talabning o‘zgarishi. 
9.4-rasm. Pul taklifining 
kamayishi natijasida pul bozorida 
muvozanatning o‘zgarishi. 
Grafik ko‘rinishda, bu, pul talabi va pul taklifi egri chiziqlarining 
siljishi sifatida namoyon bo‘ladi (9.3, 9.4-rasmlar). 
Daromadlar darajasining Y1dan Y2ga qadar o‘sishi (9.3-rasm) 
pulga talabni M
1
d dan M
2
d gacha oshishiga va foiz stavkasini R1dan 
R2ga qadar ko‘tarilishiga olib keladi. Pul taklifining kamayishi ham 
foiz stavkasining ko‘tarilishiga va muvozanat nuqtasining o‘zgarishiga 
olib keladi. 
Pul bozorida muvozanatni o‘rnatish va saqlab turish mexanizmi 
qimmatli qog‘ozlar bozori rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitida 
muvafaqqiyatli amal qiladi. Pul bozoridagi muvozanat tovarlar va 
xizmatlar bozoridagi muvozanat singari makroiqtisodiy muvoza-
natning muhim tarkibiy qismidir.