М. Субанова, Г. Жамангулова биология

Дарсда қўлланилувчи машғулотлар ва ўйинлар ( разминка)
1. Интервью
Машғулотнинг мақсади: бошқани тинглай билишни ривожланти-
риш билан коммуникатив кўникмасини амалга ошириш, ўқувчи билан 
ўқитувчи ўртасидаги тўсиқларни бартараф этиш.
Ўқувчилар икки-иккидан бўлинишади, шунингдек, қўшниси би-
лан берилган бир вақтнинг (3 – 5 мин.) ичида фикр алмашишади, бир-
бири ҳақида кўпроқ билишга ҳаракат қилишади. Шундан сўнг ҳар бир 
ўқувчи навбати билан ўзи суҳбатлашган қўшниси ҳақида қисқача сўзлаб 
беради. Бу ерда энг асосий вазифа у инсоннинг бошқаларга ўхшамаган 
ўзгачаликларини белгилаб ўтиш зарур.
2. Ўргимчак
Дастлаб олиб борувчи танлаб олинади. Қолган ўқувчилар эса бир-
бирининг қўлларини ушлашиб, айлана пайдо қилишади. Шу пайтда олиб 
борувчи хонадан чиқиб кетади, у қачонгина хона ичидаги ўйинчилар уни 

---

50
чақиргандагина киради. Олиб борувчи чиқиб кетгандан кейин, қолган 
ўйинчилар бир-бирининг қўлларини ушлаган ҳолда чирмашади. Ўқув-
чилар чирмалашиб бўлгандан кейин олиб борувчи хонага кириб, чир-
машган айланани дастлабки аҳволига келтириши керак.
Шундай қилиб, кейинги ўйинда ҳоҳлаган бошқа биров олиб борувчи 
бўла олади. Бу машғулотни бир неча марта қайталаб ўйнатса бўлади.
3. Занжирли танишув
Машғулотнинг мақсади: Қатнашувчиларни боғланишган ҳолда та-
ништириш ва уларнинг хотирлаш кўникмасини юксалтириш.
Иштирокчилар навбати билан ўзининг исмини ва унга ўз исмининг 
бош ҳарфи билан бошланган сифатни қўшиб айтишади. Кейинги ўқувчи 
дастлаб аввалги ўқувчининг исмини ва унга эргашган сифатчини, сўнгра 
ўзининг исмини айтади. Шундай қилиб, кетма-кет кейинги ўқувчи, 
кўпроқ сифатчи билан исмларни айтади. Бу исмларга эргашган сифатчи 
хотирада қолишни енгиллатади.
Масалан: 1. Айнура – вафодор 2. Аман –ақлли 3. Тўлан –та-
лантли в. б.
4. Учувчи шар 
Машғулотнинг мақсади: Қатнашувчиларнинг ҳар қандай муаммоли 
вазиятларга чидамлилигини аниқлаш.
Қатнашувчилар тоза варақни иккига бўлиб чизиб чиқишади. Жад-
валнинг бир тарафига ўзларининг энг аъло деб ҳисоблаган фазилатлар-
нинг бешини, иккинчи тарафига ўзларининг турмушдаги энг қиммат
нарсасининг бештасини ёзишади. Қачонки, ўқувчилар ёзиб битгандан 
сўнг ўқитувчи (мураббий) ўқувчилардан «Қайси шаҳарни кўргинглар 
келади?» деб сўрайди, сўнгра кўпчилиги ўзи истаган шаҳарни кўзлаб, 
юқорида ёзган энг аъло фазилатларни, турмушдаги беш энг қиммат нар-
саларни олиб, учувчи шар билан борамиз, деб таклиф киргизади. Йўлда 
бораётганда уларнинг олдидан ҳар қандай тўсиқлар (чақмоқ, ёғин-
сочин, шамол в.б) чиқади,улардан қутилиш учун қатнашувчилар ҳеч 
бўлмаганда икки аъло фазилатларини, икки қимматли нарсаларини ерга 
улоқтириши керак. Кейин яна икки-иккитадан улоқтиришади, қачон улар 
жуда хоҳлаган шарга етай деб қолганда, қолган бир донадан яхши фази-
латларини ва қимматбаҳо нарсаларини ерга улоқтириши керак. Олиб бо-
рувчи мураббий (ёки ўқитувчи) қатнашувчилар улоқтирмайман дейишса, 
шунга мажбурлаши зарур. Масалан: «сени деб биз учувчи шардан ерга 
қулаб қурбон бўламиз, шунинг учун барчамиз юкимизни енгиллатиш 
учун улоқтиришимиз керак» – деган таклифларни киритиш орқали.

---

51
Охирида мураббий ёки ўқитувчи «Ким ўзининг фазилатларини ва 
қимматбаҳо нарсаларини улоқтирса ўша одам шунчалик ўта салбий ил-
латларга (масалан: тамаки чекишга, спиртли ичимликларни истеъмол 
қилишга, гиёҳванд моддалардан фойдаланишга в.б.) осонликча берилади, 
сабаби, турмушдаги бундай ҳолларда ҳам юқоридаги каби қийнчиликлар 
бўлади”, деб якунлайди.