М. Субанова, Г. Жамангулова биология

 
© Субанова М., Жамангулова Г., 2018
© 
ҚР Таълим ва фан вазирлиги, 2018
ISBN 978–9967–31–816–8
C 4306011100–18
С 89

---

3
КИРИШ
Қайта ишланган янги мазмундаги предмет стандарти бўйича биоло-
гия дан таълим беришнинг принцпиал ўзгачалиги бу таълим беришга
қарата фундаменталлилик ва функционаллилик муносабати асосида 
ўқув чининг инсоний фазилатини ривожлантириш билан интеллектуал 
даврасини таъминлаш бўлиб ҳисобланади. Ўқувчини ривожлантириш 
ва унинг даврасини таъминлаш дарсларнинг мақсадида белгиланиб, уни 
ўтиш давомида бажарилади. Айни пайтдаги ҳар бир дарснинг мақсадини 
ўқувчи, ўқитувчи биргаликда ечади. Қандай қилиб? Дарснинг мавзусига 
боғлиқ ўқув жараёни атроф-муҳитда амалга келган муаммоли аҳволни ха-
рактерлашдан бошланиб ундаги масалалар равшанлашади. Мисол учун, 
бактерияларни, ҳашаротларни, паррандаларни ёки «Инсон ва унинг сало-
матлиги» фани бўйича – кўзнинг, қулоқнинг, буйракнинг ва бошқа орган-
ларнинг тузилишини ўқиб, ўрганганда қуйидаги вазиятлар характерлана-
ди: ўсимликлар зараркунандаларининг ҳозирги пайтда кенг тарқалиши, 
масалан, колорадо қўнғизи ва чигиртканинг халқ хўжалигига етказган 
мислсиз зарарлари, кўз, қулоқ, буйрак касалликларининг болалар, ёш-
лар ўртасида кўп учраётганлиги каби. Ана шу каби масалаларни ечишда 
ўқувчиларни имкониятига қараб иштирок эттириб, уларнинг олдига му-
аммоларни ҳал этиш мажбуриятини қўйиб, кейин шу мавзулар бўйича 
материални ўқиб, ўргангандагина бу масалалар муваффаққиятли ҳал эти-
лиши белгиланади. Шундай қилиб, материални ўзлаштириш қўйилган 
масалани ҳал этишга йўналтирилади. Бу масалаларни ҳал этишда 
ўқувчиларнинг фикр юритиши ҳаракатга келади ва юқордагидек вазиятга 
боғлиқ муаммоларнинг характерланиши мотивациявий муҳитни тузишга 
хизмат қилади. Бундан кейинги ҳаракатнинг давом этиши ўқитувчи то-
монидан ўқитиш технологиясини билиш жараёнини киритиш билан таш-
кил этилади. Натижада ўқувчилар билан ўқитувчининг позицияси ўртага 
солинади, ўқув жараёни диалог шаклида бориб, дарснинг мақсадини 
амалга оширишда жамоавий, гуруҳ, якка тартибдаги иш-ҳаракатлар 
бажарилади. Бошқача айтганда, «ўқувчи-ўқувчи», «ўқитувчи-ўқувчи», 
«ўқувчи-дарслик», «ўқувчи- компьютер» каби. Бу ерда ўқувчининг ўқув 
иш-ҳаракатининг субъекти бўлишига шароит тузилади.