M s h. N u r m a t o V a, s h. T. H a s a n o V a rasm, buyum yasash va tasviriy faoliyatga

XI.  2.  QOG‘OZ  VA  TABIAT  MATERIALLARIDAN 
QURISH-YASASH
Maktabgacha  ta ’lim  muassasasida  turli  xil  o ‘yinchoqlarni 
yasash  uchun  qog‘ozdan,  tabiat  materiallaridan  keng  foydalanila­
di.  Bolalarga  qog‘ozning  turli  xil  turlari  beriladi:  vatman,  karton, 
yupqa va turli  qog‘ozlar.
Tarbiyachi  bolalar  bilan  birga  tabiiy  materiallami  tayyorlab, 
bir  yil  ichida  ularni  g‘amlaydi.  Yozda  somon,  manzarali  daraxt 
mevalari,  yong‘oqlar  teradilar.  Mevalar  urug‘i  yaxshilab  yuvilib, 
quritiladi,  bunday  urug‘lar  maxsus  qutilarda  saqlanadi.  Bu  xildagi 
qo‘llanmalarni yasash  uchun:  qog‘oz,  karton,  plastilin,  sim,  gugurt 
cho‘pi,  yelim,  qaychi  kabi  materiallardan  ham  foydalaniladi.
Qog‘oz,  tabiatdagi  tashlandiq,  materiallar.  Bu  materiallardan 
bolalar  bog‘chasida  turli-tuman  o ‘yinchoqlar  yasash  jarayoni­
da  foydalaniladi.  Bu jarayon  faqatgina  foydali  bo'lib  qolmay,  bal­
ki  qiziqarli  hamda  bolalar  tomonidan  sevib  bajariladigan jarayon-
158

---

dir.  Bolalar  xilma-xil  turlardagi  qog‘ozlar  bilan  ishlaydilar.  Xil­
ma-xil  tabiat  materiallari,  manzarali  daraxt  mevalari,  shox-shab- 
j 
balar  va  boshqalami  tarbiyachi  bolalar  bilan  birgalikda  oldin­
dan  tayyorlab  boradi.  Masalan,  urug‘lar,  danaklar  yaxshilab  yu- 
vilib,  quritilib  yig‘iladi.  Jolud  va  kashtanlami  daraxtdan  to ‘kilishi 
bilan  terib  oladilar.  Klen  va  yasen  daraxtining  urug‘i  esa  qishda 
yig‘iladi.  Har  bir  tabiat  materialining  turi  alohida  qutichalarda 
saqlanadi.  Shuningdek,  ulardan  o‘yinchoqlar yasashda,  yordamchi 
materiallar,  qog‘oz,  karton,  plastilin,  simlar,  kley  va  m ehnat  qu- 
rollaridan:  qaychi,  bigiz,  igna va boshqalar  qo‘llaniladi.
0 ‘rta  guruhda  tabiiy  material  va  qog‘ozdan  qurish-yasash - 
ga  o‘rgatishning  vazifalari.  Bolalarni  yangi  qurilish  materiali  — 
qog‘oz  bilan,  uning  xususiyati bilan tanishtiriladi.  O 'rta guruh  tar- 
biyalanuvchilari  tabiat  materiali  bo‘lgan  —  shox,  barg,  ildiz,  tu r­
li  yong‘oqlar,  ularning  p o ‘stlaridan  narsa  yasashga  o ‘rgatib  bo­
riladi.  Tarbiyachi  bolalarga  turli  tabiiy  materiallar  borligi  va  un- 
dan  turli  xil  narsalar  yasashda  foydalanilishi  yoritib  beriladi.  Bo­
lalarda  umumiy  ko'nikm a  va  malakalar  shakllanib  boradi,  ya’ni 
predmetlarni  tekshirish,  ketma-ketlikka  asoslanib  ishlash,  boshla- 
gan  ishni  oxirigacha bajarish  hamda  qo'llami  aniq  harakatlantirish 
va  hokazolar.
Dastlabki  mashg‘ulotda  tarbiyachi  bolalarga  bir  necha  pred­
metlarni,  qog‘ozdan  yasalgan  o‘yinchoqlarni  ko‘rsatib,  uni  buk­
lab,  yopishtirish  orqali  archani  yasatish  uchun  o ‘ymchoq  va 
sovg‘alar  uchun  turli  xil  qiziqarli  o ‘yinchoqlar  yasash  mumkinli- 
gi  haqida  gapirib  beradi.  Birinchi  mashg‘ulotdayoq  bolalar  tarbi- 
yachining  ko'rsatmasi  va  tushuntirishi  asosida  qog‘ozni  teng  ikki- 
ga  buklashni  o'rganadilar.  Keyingi  mashg‘ulotlarda  archa  uchun 
o ‘yinchoq,  sovg‘a  yasalgan  paytlarda  bu  ko‘nikma  mustahkamla- 
nadi.  Mashg‘ulotlarda  uycha,  avtobus,  yuk  mashinasini  yasatgan- 
larida bolalar tayyor elementlardan  o ‘yinchoq yasash,  asosiy  qism- 
ga alohida detallarni yopishtirishni  ham  o ‘rganadilar.  Masalan,  uy- 
chaga  —  eshik,  deraza;  avtobusga  —  oyna,  g‘ildirak  yopishtiradi- 
lar.  Topshiriqning  bunday  turini  bajarish  faqat  texnik  malakalar- 
ni  shakllantirib  qolmay,  balki  bolalarning  aqliy  faoliyatini,  mus- 
taqil  ishini  ham  rivojlantiradi.  O‘yinchoqni  yasashdan  awal  bola 
lar  qaysi  qismni  bir-biri  bilan  birlashtirishni,  qaysi  qismni  yopisli 
tirish kerakligini o ‘ylaydi. Yoz paytida bolalar tabiiy  m aluiallanlan
159

---

foydalana  boshlaydilar.  Awalo,  tarbiyachi  bolalarni  shu  material 
bilan  oldindan  yasalgan  sodda  qurilmalar  bilan  tanishtirib,  alohi- 
da  predmetlami,  ular  o‘rtasidagi  o‘xshashlik,  undan  qanday  foy­
dalanish  kerakligini  tushuntiradi.  Tabiiy  material,  qog‘ozdan  qu­
rish-yasash  mashg'uloti  bilan  qurilish  materialidan  qurish-yasash 
mashg‘uloti  almashinib  turadi.