M. R. Tursunova xalqaro menejment

5-BOB. XORIJIY MAMLAKAKLARNING MENEJMENT 
MODELLARI VA ULARNI KOMPANIYA FAOLIYATIGA TASIRI. 
Reja: 
5.1. Menejment uslubi.
5.2. G’arbiy menejment uslubi.
5.3. Osiyo menejment uslubi.
5.4. Menejment uslubidan qat’iy nazar ishga doir etiket.
Tayanch iboralar: 
Menejment uslubi, g’arbiy menejment uslubi, sharqiy menejment uslubi “Sifat 
to’garaklari”.
5.1.Menejment uslubi 
Milliy xususiyatlar, ya’ni madaniyat, psixologiya, temperament, an’analar ijtimoiy-
iqtisodiy masalalarni tushunish va hal qilish, hamda korxonalarning samarali faoliyati 
uchun zarur tashkiliy sharoitlarni yaratish usuli sifatidagi menejment uslubiga ta’sir 
ko’rsatadi. Global menejerning faoliyat doirasiga turli mamlakatlarda muloqot ko’rinishi, 
ishlab chiqarish munosabatlari, muzokaralarda xulq-atvor xususiyatlarini hisobga olgan 
holda zamonaviy boshqaruv usullari asosida ishni tashkil qilish kiradi. Xalqaro menejer 
qabul qiluvchi mamlakatda o’z faoliyatining dastlabki qadamlaridanoq menejment uslubi 
xususiyatlariga duch keladi. Global menejment bo’yicha mutaxassislar tashqi iqtisodiy 
bitimning xalqaro menejment faoliyatining ilk davrida qiyinchiliklar keltirib chiqarishi 
mumkin bo’lgan yettita asosiy elementlarini ajratadilar: 
1. Yangi xorijiy sherik bilan muzokaralar muhiti. Bu yerda muzokaralar 
o’tkazilayotgan mamlakatlik sheriklar ma’naviy ustunlikka ega bo’ladi. Ular muzokaralar 
davrida kam harajat qiladi va mahalliy bozor ahvoli haqidagi tezkor axborot bilan 
yaxshiroq ta’minlangan. 
66 

---

2. Qabul qiluvchi mamlakatning madaniy va tarixiy xususiyatlari. Ularni bilish 
ishbilarmonlik muhitiga tezroq moslashishga, mahalliy iste’molchilar va yetkazib 
beruvchilar bilan oson til topishga yordam beradi. 
3. Qabul qiluvchi mamlakatning mafkurasi (millatchilik, islom fundamentalizmi, 
xitoy patriotizmi va b.) xorijiy korxona biznesini tashkil qilish va faoliyat yuritishiga 
jiddiy ta’sir ko’rsatadi. 
4. Byurokratik an’analar qabul qiluvchi mamlakatda tadbirkorlik faoliyati 
o’rnatilishini uzoq muddatga cho’zib yuborishi mumkin. Masalan, Rossiyada 
“Makdonalds” restoranlarini tashkil qilish haqidagi muzokaralar 10 yil atrofida davom 
etgan. Ekspertlar baholashicha, 90-yillarda Xitoyda xorijiy va xitoy firmasi o’rtasida 
qo’shma korxona tashkil qilish to’g’risidagi muzokaralar o’rtacha ikki yil atrofida davom 
etgan. 
5. Qabul qiluvchi mamlakat qonunlari. Ular xalqaro menejer tomonidan o’rganilgan 
bo’lishi va ularga qat’iy rioya qilinishi kerak. 
6. Turli pul tizimlari qabul qiluvchi mamlakatda xalqaro kompaniya xorijiy filialining 
faoliyatini jiddiy qiyinlashtiradi. 
7. Qabul qiluvchi mamlakatda siyosiy va iqtisodiy barqarorsizlik xorijiy filial 
faoliyatida kutilmagan va keskin salbiy o’zgarishlarni keltirib chiqarishi mumkin. 
Bryusseldagi YeI shtab-kvartirasida osilgan plakatda YEIga a’zo-mamlakatlar 
korxonalaridagi ishchi va xizmatchilarning bir-biridan keskin farqlanuvchi milliy 
xususiyatlariga duch keluvchi xalqaro menejerning qiyinchiliklari yumor yordamida ifoda 
etilgan. 
Umumyevropa menejment uslubini yaratishga urinib ko’ring, agar: 
nemislar yumorni tushunmasa, 
finlar sukut saqlasa, 
inglizlarning ovqati anglab bo’lmas aralashmalardan iborat bo’lsa, 
lyuksemburgliklar yulduz kasalligiga duchor bo’lsa, 
fransuzlar rulda kutilmagan harakatlar sodir qilsa, 
ispanlar mag’rur, 
italyanlar xissiyot og’ushida, 
67 

---

gollandiyaliklar ziqna, 
belgiyaliklar ish joyida o’tirmasa, 
portugaliyaliklar kuvaldadan murakkabroq texnikani o’zlashtira olmasa, 
shvedlar o’ta birqarashli, 
greklar tashkiliy bo’lmasa, 
irlandiyaliklar ichkilikni xush ko’rsa, 
avstriyaliklar sabrsiz bo’lsa. 
Sayyoramizda ikkita asosiy menejment uslubi: g’arbiy va sharqiy menejment 
uslublari mavjud.