M. R. Tursunova xalqaro menejment

11.2. Erkin iqtisodiy hududlarning turlari. 
Erkin iqtisodiy zonalar tashkil qilishda ikkita konseptual yondashish qo’llaniladi: hududiy 
va funksional (nuqtali). Birinchi holatda hududdagi barcha rezident korxonalar xo‘jalik 
faoliyatida imtiyozlardan foydalanadilar.
Erkin iqtisodiy hududlarning eng oddiy ko‘rinishlaridan biri 
erkin bojxona (bojsiz) 
hududlari (EBX) 
hisoblanadi. Bu hududlar erkin savdo hududlari kabi birinchi avlod 
hududlariga kiradi. Ular XVII-XVIII asrlardan buyon mavjud. Bunday hududlarni 
ko‘pincha bond omborlari yoki erkin bojxona hududlari deb ataladi. Erkin bojxona 
hududlari tovar olib kirish va olib chiqishda bojdan ozod qilinadi. Ular ko‘plab 
mamlakatlarda mavjud.
Erkin savdo hududlari (ESH)
ham dunyoda keng tarqalgan. Erkin savdo hududlari 
AQShda eng ko‘p rivoj topgan. Ularni tashkil qilish 1934 yildagi maxsus qonunda nazarda 
tutilgan. Uning maqsadi savdoni rag‘batlantirish, savdo operatsiyalarini tezlashtirish, 
savdo harajatlarini kamaytirishdan iborat. Oddiy erkin savdo hududlari qatoriga yirik 
xalqaro aeroportlardagi maxsus «dyuti fri» magazinlarini kiritish mumkin. Rejim nuqtai 
nazaridan ular davlat chegaralaridan tashqarida deb hisoblanadi. Erkin savdo hududlari 
qatoriga imtiyozli holatga ega bo‘lgan an’anaviy erkin portlarni kiritish mumkin. 
Sanoat ishlab chiqarish hududlari
ikkinchi avlod hududlari hisoblanadi. Ular erkin 
savdo hududlariga faqat tovar emas, kapital ham olib kiritilishi va ularda faqat savdo bilan 
emas, balki ishlab chiqarish faoliyati bilan ham shug‘ullanilishi oqibatida erkin savdo 
171 

---

hududlarining evolyutsiyasi natijasida vujudga keladi. Sanoat ishlab chiqarish hududlari 
maxsus boj rejimiga ega bo‘lgan hududlarda tashkil qilinadi. Ularda eksport uchun yoki 
import o‘rnini bosuvchi tovarlar ishlab chiqiladi. Bu hududlar sezilarli soliq va moliyaviy 
imtiyozlarga ega bo‘ladilar.