M. N. Rizayev, I. R. Mavlyanov, O. R. Mirtursunov birinchi tibbiy yordam

Tez yordam mashinasi kelgunga qadar yoki boshqa transport vositasi bilan olib ketilguncha shikastlangan ahvoli, jarohatining og‘ir yoki yengilligini baholash kerak bo‘ladi. Jarohatlanganda deformatsiya belgilari, qo‘l-oyoqlarida g‘ayrioddiy harakatlar bor yoki yo‘qligi, yaralardan qon ketish jadalligi, yurak faoliyatini tekshirish lozim. Agar falokatdan keyin jarohatlanuvchida organizm faoliyati va o‘zini his etishi qoniqarli bo‘Isa ham, uni yaqin oradagi davolash muassasasiga yuborish lozim bo‘ladi. Bemorda nafas olish jarayoni buzilgan bo‘Isa, og‘iz bo‘shlig‘i tekshirib ko‘riladi, qayt qilish mahsulotlarini salfetka yoki ro‘molcha orqali chiqarib tashlanadi. Agar arterial qon ketish hollari kuzatilsa, o‘sha tomiming yuqorirog‘idan bosib turish yo‘li bilan qonni to‘xtatib, keyin jgut kabi qon to‘xtatuvchi anjomlardan foydalanish mumkin.

Shikastlanganda suyak sinishlari to‘liq inkor etilmaguncha bemorni yurgizish kerak emas. Qo‘shimcha jarohatlardan xoli bo‘lish uchun bemor kiyimlariga tegilmaydi, faqat nafas qisilish kabi holatlarda kiyim yoqasi va belini bo‘shatish, zamr hollarda kiyimni yirtish yoki qisman yechish mumkin. Shikastlangan yotqizilgach, yana bir karra nafas yo‘llarining o‘tkazuvchanligi tekshirilib, tili orqaga tushib qolsa, uni salfetka bilan ushlab tortiladi. Agar umurtqaning bo‘yin qismi shikastlanmagan bo‘Isa, uni yon tomonga burish mumkin.

Nafas olishning qayta to‘xtab qolishi oldini olib, bemor yonboshlatib yotqiziladi. Agar nafas olish tiklanmasa, sun’iy nafas beriladi. Buning uchun bemoming boshi orqaga tortilib, nafas yo‘llaridan havo o‘tishi ta’minlanadi.

Ko‘krak qafasining ochiq jarohati orqali havo kirayotgan bo‘Isa, darhol jarohatni steril salfetka yoki tozaroq mato yoki hech narsa bo‘lmasa, kaft bilan yopish lozim.

Fojia yuz bergan joyda jarohatlanuvchida hayot uchun xavfli tashqi qon ketishi bo‘lganda uni to‘xtatish kerak. Buning uchun ko‘pincha dastlab steril bog‘lam qo‘yiladi. Agar bu usul yordam bermasa, jgut yoki tomirni bosuvchi boshqa usullar qo‘llaniladi. Jgut sifatida belbog‘, tasma, ro‘molcha kabi anjomlar ishlatilishi mumkin.