M. N. Musayev

Sun’iy qurflmalarda tozalash

Sun’iy qunJmada biokimyoviy tozalash jamyom aerotenklarda yoki biofiltrlarda olib boriladi.

Aerotenkda tozalash: Aerotenk bu temir betonli, havo o‘tib turuvchi (purkatuvchi — aeratsiyalanuvchi) rezervuarlardir. Aeratsiya, ya’ni havo bilan to‘yintirish, oqova suv va aktiv Uni kislorodga to‘yintinsh maqsadida amalga oshiriladi (20.2-rasm).

Oqova suv J"	-U 1 , 1. . .Г •	1 3 * : 1 ✓ П1Г
		* » ' •j” *
Cho'kma	HavofL.

Tozalangan suv Aktiv il

20.2-Biologtk tozalash qurilmasining sxemasi:

1-birlamchi tindiigich; 2-dastlabki aerator; 3-aerotenk; 4-regenerator; 5-ikkiIamchi tindirgich.

Oqova suv awal 1—tmdiigichga benladi va bu yerda tarkibidagi turli mexanik hamda muallaq zarralardan ajratiladi. Shundan keyin tiniqlashtirilgan suv 2—dastlabki aerotenkga beriladi. Bu yerda oqova suv ikkilamchi aerotenkdan berilayotgan aktiv 11 va aeratsiya uchun berilayotgan havo bilan aralashadi. Aeratsiya jarayoni 15—20 daqiqa vaqt davomida o‘tkaziladi. Shundan keyin oqova suv ikkilamchi aerotenkga beriladi. Ushbu qurilmada biokimyoviy oksidlanish jarayoni ikki bosqichda o‘tadi: 1) aktiv il yuzasiga oiganik birikmalami adsorbsiyasi va kislorod yutilishi hisobiga oson oksidlanuvchi moddalarning minerallashishi; 2) sekin oksidlanuvchi organik birikmalami oksidlanishi va aktiv ilning regeneratsiyasi. Ushbu bosqichda kislorod sarfi kamroq bo‘ladi.

Odatda aerotenk ikki qismdan iborat bo'ladi: regenerator (apparat umumiy hajmning 25% ini egallaydi) va aerotenk qismi (75%). Regeneratorni bo'lishi apparatning ish unumini oshiradi va konsentrlangan oqova suvlaming yaxshi tozalanishiga yordam beradi.

Aerotenkdan oldin oqova suvda muallaq moddalarning miqdori 150 mg/1 dan va neft mahsulotlarining miqdori 25 mg/1 dan oshmasligi lozim. Oqova suvlaming harorati 6°C dan past va 30°C dan yuqori bo‘lmasligi, muhit pHi 6,5—9 atrofida bo‘Iishi lozim.

Aktiv il bilan kontakt qilgan oqova suv asosiy aerotenkdan keyin ikkilamchi tindirgichga beriladi. Bu yerda oqova suv aktiv ildan ajratiladi va tozalash sistemasidan chiqarib yuboriladi. Tindiigichda hosil bo‘lgan aktiv ilning asosiy qismi aerotenkga, qolgani esa dastlabki aerotenkga beriladi.

Aerotenklar ochiq holdagi basseyn bo‘lib, ichida aeratsiya uchun moslama joylangan bo‘ladi. Ular ikki, uch va to‘rt koridorli bo‘ladi. Chuqurligi 2—5 m.

Tozalash jarayonida hosil bo'lgan aktiv il tarkibida (quruq modda hisobida) 37—52% oqsil, 20—35% aminokislota, hamda V gruppa vitaminlari mavjud bo‘ladi. Shunmg uchun bu moddalar hayvonlami, baliqlami, parrandalarm boqish uchun xizmat qilishi mumkin.

3.