M. N. Majidov. S. X. Nasimov

Birinchi bob bo‘yicha xulosa

Maktabga moslashish tushunchasi va uning komponentlariga eng avvalo, o‘quvchi shaxs rivojlanishi davrining murakkab, qarama-qarshiliklarga ega, ontogenezning qonuniyatlarida namoyon bo‘luvchi, faoliyatga bevosita ta’sir etuvchi va shaxsning hayotiy tajribasini ham o‘zida aks ettiruvchi sifatlari kiradi. Ilmiy tadqiqotimizning maqsadi boshlang‘ich sinf uquvchilarini maktabga adaptatsiyasining ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini, nazariy jihatlarini ishlab chiqish va amalda sinab ko‘rish bo‘lganligi sababli, ushbu yo‘nalishda amalga oshirilgan tadqiqotlar ham taxlil qilindi. Bu yo‘nalishdagi adabiyotlar va tadqiqotlar tahlili natijasida aynan boshlang‘ich sinf uquvchilarini maktabga adaptatsiyasi muammosi etarli o‘rganilmaganligi aniqlandi.

O‘yin tufayli o‘quv faoliyatiga kirishish, moslashish osonlashadi. O‘yin davomida bu faoliyatning muvaffaqiyatli bajarilishini ta’minlovchi psixofiziologik funksiyalar kayfiyati vujudga keladi. O‘yin boladan ixtiyoriylik bilan e’tiborni, ixtiyoriylik bilan esda saqlashni, hissiy vazminlikni talab qiladi.

1. 
   Moslashuv mezonlari quyidagilardir: moslashish tezligi-bu olingan paytdan boshlab samarali moslashuv strategiyasini ishlab chiqishgacha bo‘lgan axborot o‘tish vaqti; adaptiv strategiya natijasida faoliyat samaradorligi; o‘z adaptiv axborot makonini yaratishga asoslangan samarali axborot hamkorligi; yuqorida qayd etilgan mezonlar vositasida hissiy qoniqish.
   
2. 
   Fiziologik, pedagogik, psixologik, ijtimoiy-psixologik moslashuv mavjud. CHutkina, A. L. Venger, bolalarning maktabga psixologik moslashuvi uch darajasini aniqlagan. M. M. Bezrukix fiziologik moslashuvning uch bosqichini: indikativ; beqaror moslashish bosqichi; nisbatan barqaror moslashish davri ajratib urganganligi.
   
3. 
   Maktabga moslashish davrining davomiyligi har bir bola uchun turli sharoitlarda farq qiladi, shuning uchun tadqiqotchilar tomonidan chaqirilgan boshlanish vaqti mos kelmaydi. Aksariyat mualliflarning fikricha, maktabga nisbatan barqaror moslashish o‘qishning beshinchi-oltinchi haftalarida ro‘y beradi, ba’zan esa ikki oydan ortiq davom etishi mumkin.
   
4. 
   Bolalarni maktabga muvaffaqiyatli moslashtirish mezonlari yilning birinchi yarmida ish qobiliyatining qulay dinamikasi va uni yaxshilash, sog‘liqni saqlashda salbiy o‘zgarishlarning yo‘qligi va dastur materiallarini yaxshi o‘zlashtirishi mumkin. Bolaning maktabga psixologik moslashuvining asosiy ko‘rsatkichlari etarli xulq-atvorni shakllantirish, o‘quvchilar, o‘qituvchilar bilan aloqalar o‘rnatish, o‘quv faoliyati ko‘nikmalarini egallashdir. Bolalar xulqidagi barcha o‘zgarishlar maktabga psixologik moslashuvning o‘ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi.
   
5. 
   Maktab moslasha olmaslikning asosiy sabablaridan biri bolaning maktabga borishni istamasligi. Maktabga tayyorgarlikning bir yoki bir nechta turini etarlicha shakllantirmagan bola maktabga moslashishda muayyan qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.