M. Mirsaidov

Chetga kapital chiqarish shakllarini ularning xususiyatlariga hisobga olgan holda quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:

Eksport qilinayotgan kapital:

• 
  ishlar chiqaruvchi kapitaliga;
  
• 
  ssuda (moliyaviy) kapitaliga.
  

Kapital berish muddati qarab:

• 
  qisqa muddatli kapitalga;
  
• 
  uzoq muddatli kapitalga.
  

To’g’ridan-to’g’ri investitsiyalashda sarmoya egasi qaysi mam- lakat korxonalariga kapital kiritgan bo’lsa, o’sha korxona (aktivi) ustidan nazorat qilish huquqiga ega bo’ladi. Hozirgi paytda «to’g’-ridan-to’g’ri chet el investitsiyalari» degan tushuncha tor ma’noda emas, kengroq ma’noda tushunilmoqda, ya’ni bu degani investor sar-moyasini uzoq muddatli manfaatdorligi sarmoya kiritgan korxonani boshqarishda sezilarli ta’sir o’tkazishidir.
«To’g’ridan-to’g’ri chet el investitsiyalari» tushunchasi o’z ichiga quyidagi qismlarni oladi:

• 
  aktsionerlik kapitali, bunda chet el investori tomonidan xo-rijiy firmaning ulushini bevosita sotib olinishi ko’zda tutili-shi;
  
• 
  firma ichki zayomlari va qarzlar bo’yicha bitimlar–bunda qis-qa muddatli va uzoq muddatli zayomlar hamda bosh kompaniyalari va ularning chet el filiallari o’rtasida resurslarni o’zaro qarz olib turish tushuniladi;
  
• 
  qayta investitsiyalashgan foydalar.
  

To’g’ridan-to’g’ri investitsiyalashda investitsiya kiritgan shaxs na- faqat dividentlar olish huquqiga, balki korxona ko’radigan foyda-ning ma’lum qismini o’zlashtirishga ham haqli.
To’g’ridan-to’g’ri investitsiyalash turli xil amalga oshiriladi:

• 
  chet elda filiallar barpo etish, yangi korxonalar qurish, kom- paniyalar tuzish, chet el korxonalarini sotib olish; bevosita xori-jiy investitsiyalash firmalarning xalqaro qo’shilishi va sotib olish yo’li bilan ham amalga oshirilishi mumkin.
  

• 
  Chet el korxonalari aktsionerlik kapitalining 25% va undan ko’proq qismini tashkil etuvchi nazorat aktsiyalari paketini sotib olish;
  
• 
  Yirik banklar tomonidan xorijiy filiallari va bo’limlar tarmoqlarini barpo etish. Bu holda chet el investitsiyalari kapi-talni olib chiqib ketuvchi kompaniyalarning to’liq mulkiga aylanadi.
  

Kapital qo’yilish ob’ektiga ko’ra kapital resurslari va no-moddiy aktivlarga bo’linadi: