M. Mirsaidov

Import kvotalarini ishlatish. Import kvotalari har yili mamlakatga olib kelishga ruxsat etilgan chet el mahsulotlari miq-dorini chegaralashdir. Davlat chetdan keltiriladigan chegaralangan miqdordagi mahsulotlar uchun litsenziya ajratadi va litsenziyalan-magan importni taqiqlaydi. Litsenziyani kvotaga ayirboshlash auk-tsion bozori orqali sotish yo’li bilan amalga oshiriladi. Bu alo-hida nufuzli firmalar orqali bo’ladi.
Litsenziyalangan import mahsulotlari miqdori ichki bozor-ning talab darajasidan past bo’lsa, bu holda kvota import haj-mini kamaytiribgina qolmaydi, shu bilan birga, ichki bozor nar-xini jahon bozor narxidan oshib ketishiga olib keladi. Bunday hollarda import kvotalarini cheklash odatdagi tarif bo’yicha olib boriladi.
Erkin raqobat sharoitlarida kvota va tariflarning turmush darajasiga ta’siri bir xil bo’ladi. Ko’riladigan sof milliy za-rar b va d sohalari bo’yicha bo’ladi.
Import kvotasi ichki bozorni butunlay egallab olgan taqdirda ham, tovar ekvivalenti bilan solishtirib ko’rilganda ham mil-latga qimmatga tushadi.
Bu holda cheklovchi usul sifatida ixtiyoriy ravishda eksportni cheklash usulidan, shuningdek, eksport solig’idan foydalanish mum-kin. Eksport uchun mahsulot ishlab chiqaruvchilarning eksport solig’idan keladigan yo’qotishi iste’molchilar yutishi va davlat-ning import yig’imlaridan tushadigan daromadidan oshiq bo’ladi. Natijada, u yoki bu mahsulotning jahon bozoridagi narxi o’zgar-magan taqdirda
ham mamlakat katta zarar ko’radi.
P

Sd
Pd kvota
Q


_P b d
D D₄
S₀ S₁ Q
Sd+Q

2-chizma. Kvotani kiritish
Eksportni ixtiyoriy cheklash. Eksport qilinuvchi import bilan shug’ullanuvchi mamlakatning tazyiqi ostida muayyan davlatga mo’l- jallangan eksportini muzokara olib borish bilan qisqartirish ko’zda tutiladi. Eksportni ixtiyoriy cheklash import bilan shug’ul-lanuvchi mamlakatning iqtisodiyotiga import tarifi va import kvotasini qo’llashiga qaraganda yanada ko’proq salbiy ta’sir ko’rsatadi. Bu holda bojxona solig’idan yoki import litsen-ziyalarini auktsionda sotishdan keladigan daromad o’rniga davlat chet el ekspertlariga bu sohadan olinadigan daromadni berib qo’ya-di, natijada, ichki bozordagi narx jahon bozoridagi narxdan yuqo-ri qilib belgilanadi.
Mamlakatga tashqarisidan mahsulot olib kelish va chetga mah-sulot chiqarishni davlat tomonidan tartibga solib turish import qiluvchi davlatga yoki aniq import qiluvchi firma (kompaniya)ga iqtisodiy sanktsiya yurgizish orqali amalga oshiriladi. Iqtisodiy sanktsiya sifatida savdo embargosi qo’llanishi ham mumkin. Quyidagi sxemada iqtisodiy sanktsiya qo’llanishi mumkin bo’lgan mamlakatlarga embargo qo’llanishi natijasida ko’rilgan foyda ko’rsatilgan.

Р
a _Р1
Р₀

Davlat importi

3.