M. Mirsaidov

USTning asosiy funktsiyalari:

• 
  UST bitimlari talablarini bajarilishini nazorat qilish;
  
• 
  Tashqi iqtisodiy munosabatlar bo’yicha UST ishtirokchi – mamlakatlar o’rtasidagi muzokaralar uchun sharoitlar yaratish;
  
• 
  Tashqi iqtisodiy savdo siyosati muammolari bo’yicha davlat-lar o’rtasidagi bahslarni tartibga solish.
  
• 
  Xalqaro savdo sohasida a’zo davlatlar siyosati ustidan nazo-rat;
  
• 
  rivojlanayotgan mamlakatlarga yordam ko’rsatish;
  
• 
  boshqa xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik.
  

BMT konferentsiyasining savdo va rivojlanish bo’yicha tash-kiloti (YuNKTAD) 1961 yildan faoliyat ko’rsatib kelmoqda. BMT Bosh Assambleyasining doimiy va asosiy organi bo’lib, xalqaro iq-tisodiy hamkorlikka oid masalalarni muhokama qiladi.
YuNKTADning asosiy maqsadi xalqaro savdoni rivojlanti-rishga, ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiyoti ri-vojini tezlashtirish, moliya sohasini taraqqiy ettirishga ko’mak-lashishdan iborat. (YuNKTAD) funktsiyasiga ilmiy tekshirish ishlarini olib borish, yangi kontseptsiyalarni ishlab chiqish va si-yosat tahlili, texnik hamkorlik qilish kiradi.
YuNKTAD rivojlanib kelayotgan mamlakatlarga yordam ko’rsa- tish uchun (YuNKTAD) kuchlarni safarbar etishda etakchi rol o’y- naydi.
Bir yilda ikki marta o’tkaziladigan konferentsiya uning Bosh organi hisoblanadi. Komitetlar Kengashi sessiyalari ko’pincha sav-do va xom ashyo tovarlari savdosini taraqqiy ettirish, tayyor mahsu-lotlar va yarimfabrikatlar, kemasozlik texnologiyalarini etkazib berish, rivojlanayotgan mamlakatlar bilan iqtisodiy hamkorlik qilish bo’yicha va boshqa masalalar yuzasidan chaqiriladi.
Konferentsiya o’tkazish uchun ketgan xarajatlar yordamchi organ- lari va kotibxonasi uchun sarflangan mablag’lar BMT byudjeti hisobidan qoplanadi.
YuNIDOning asosiy maqsadi rivojlanayotgan mamlakatlar sanoati rivojlanishini rag’batlantirish va sanoatlashtirishni jadallashtirish hisoblanadi. Bu maqsadga erishish uchun tashkilot quyidagi vazifalarni hal etadi:

1. 
   muayyan mamlakatdagi barcha sharoitlarni hisobga olgan holda tavsiyalar ishlab chiqish va sanoatlashtirish dasturini tay-yorlashda aniq yordam ko’rsatish;
   
2. 
   sanoati rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarning moliya, sanoat va hukumat tashkilotlari o’rtasida aloqa o’rnatili-shida vositachilik qilish;
   

s) sanoat loyihalarini asoslash bo’yicha ilmiy tadqiqot va qidiruv ishlarini tashkil etish va olib borish;
d) texnologik ma’lumotlarni taqdim etish va milliy texnik xodimlarni tayyorlashda yordam ko’rsatish.
YuNIDO mablag’lari ishtirokchi mamlakatlarning majburiy to’lovlari hisobiga yaratiladi.
Texnik yordam ko’rsatish bo’yicha faoliyat, asosan, BMTning Taraqqiyot dasturi hisobiga moliyalashtiriladi. Uning fondi hu-kumatlar, hukumatlararo va hukumatga qarashli bo’lmagan tashki-lotlarning ixtiyoriy to’lovlaridan tarkib topadi.
Savdo va sanoat sohasidagi xalqaro tashkilotlar jumlasiga jahon iqtisodiyotiga sezilarli ta’sir ko’rsatuvchi neft eks-port qiluvchi mamlakatlar tashkiloti (OPEK) ham kiradi. U 1960 yilda tashkil etilgan bo’lib 1993 yilda Yaqin Sharq, Lotin Amerikasi, Afrika va Osiyoning 13 mamlakatini birlashtirdi va neft ulkan zaxiralarini, ya’ni jahonda qazib olinadigan neft-ning 40 foiziga yaqinini nazorat qiladi. Bu tashkilotda etakchi-lik Fors qo’ltig’i mamlakatlariga tegishlidir. Ular jahon neft zaxiralarining 2/3 qismiga ega bo’lib, G’arbning sanoati rivoj-langan mamlakatlariga bu xom ashyoning asosiy qismini etkazib beruvchilar hisoblanadilar. 1984-1990 yillarda Yaqin Sharqda neft import qilish Yaponiyada 65 foizdan 68 foizgacha, G’arbiy Evropada
36 foizdan 41 foizgacha o’sdi. 1993 yilda AQShda bu mahsulotni iste’mol qilishda importning hissasi 56 foizni tashkil etdi. Har bir mamlakat iqtisodiyotida neftning strategik xom ashyoligini hisobga olgan holda OPEK qanday imkoniyatlarga egaligi va jahon hamjamiyati uning faoliyatiga qanday ahamiyat berishini tushunish mumkin.
Xalqaro valyuta-moliya tizimining, jahondagi iqtisodiy va siyosiy vaziyatning barqarorligi ko’p jihatdan jahon neft bozoridagi ahvolga bog’liq. Bu bozorda OPEK etakchi o’rin tutadi. OPEK 1993 yilda quyidagi mamlakatlarni birlashtirgan: Jazoir, Venesuela, Gabon, Indoneziya, Eron, Iroq, Qatar, Quvayt, Liviya, Nigeriya, Birlashgan Arab Amirliklari, Saudiya Arabis-toni, Ekvador.
Yuqorida ta’riflab o’tilgan xalqaro iqtisodiy tashkilot-lardan tashqari iqtisodiyotning turli sohalarida ish yuritayotgan boshqa ko’plab xalqaro tashkilotlar ham mavjud (mehnat, ta’-lim, aloqa, transport va boshqa sohalarda). Ularning barchasi qanday ishni bajarishidan qat’i nazar, faoliyatlari o’zaro cham-barchas bog’liq, chunki ular bir vazifani, ya’ni xalqaro ayirbosh-lashni kengaytirish va chuqurlashtirish vazifasini hal etadilar.

4.