M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

3.1. Mintaqa va mintaqaviylashuvning nazariy masalalari
Mintaqa va mintaqaviylashuv masalasi XX asming ikkinchi yar- 
midan siyosatshunoslik va iqtisodiy fan olimlarini jiddiy o‘ylantirib 
kelayotgan masalalardan biridir. Turli mamlakatlarda bu masalaga 
turlicha yondashuvlar paydo bo‘ldi. Dastavval mintaqa tushunchasiga 
tarif berib o ‘tamiz. Garvard universiteti professori Jozef Nayning 
ta’rifiga ko‘ra, geografik makon qo‘shni davlatlar o ‘zaro bog‘liqlikda 
boig an vaqtdagina mintaqaga aylanadi. 0 ‘zaro bog‘liqlik mintaqa 
ichida savdo oqimlari va diplomatik harakatlaming kuchayi shiga olib 
keladi10.
10 J. S .Nye. International regionalism. Readings. Boston,1968. p.vii.
25

---

M.P. Komarovning “Mintaqalar infratuzilmasi” asarida mintaqaga 
quyidagicha ta’rif beriladi: mintaqa bu qandaydir alomat va hodisalar 
majmui bo‘yicha ajratilgan hudud (akvatoriya) va hududiy bo‘linish 
tizimida birlik sifatida namoyon bo‘ladin.
Rus olimi Gladkiyning fikriga ko‘ra, mintaqa deganda yirik tabi- 
iy-geografik, iqtisodiy-geografik, geosiyosiy va boshqa taksonlar 
anglanadi12. Boshqa bir rus olimlari mintaqa tushunchasiga boshqa 
ta’riflarni keltirishadi. 1983-yil E.B.Alayevning tavsifiga ko‘ra, 
boshqa hududlardan o‘z unsurlari bilan farq qiluvchi tarkibiy unsur­
lari o‘zaro bog‘langan yaxlitlikka ega hududga mintaqa deb hisobl- 
agan. Rus olimi Makarevich 1997-yilda umuman boshqa bir fikmi 
aytadi. Unga ko‘ra mintaqa - yer, havo, flora, fauna va insonlardan 
iborat kompleks, unda unsurlar bir-biri bilan alohida munosabatda 
bo‘ladi. Mintaqa bir-biriga yaqin davlatlar guruhi b o iib , u yerda alo­
hida iqtisodiy - geografik birlikka ega, milliy tarkib va madaniy jihat­
dan yaqin yoki ijtimoiy - siyosiy qurilish jihatidan bir turga mansub 
hudud. Ta’riflardan shu xulosa kelib chikadiki, mintaqaning asosiy 
xususiyati geografik yaqinlik, yaxlitlik va o‘zaro bog‘langanlikdir.
Keng m a’noda mintaqa deganda, hududiy-iqtisodiy va milliy- 
madaniy kompleksli muayyan hudud tushuniladi, uning geografik, 
tabiiy, iqtisodiy, ijtimoiy-tarixiy, milliy-madaniy sharoitlari bir xil 
bo‘ladi va ushbu hududni boshqalardan ajratishga asos bo‘ladi13.
Yana bir rus mutaxassisi V.A. Dergachevning 2004-yilda nashr 
etilgan mintaqashunoslikka atalgan kitobida mintaqa tushunchasiga 
ta’rif beriladi14: