M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

122 
МухаевР.Т. Политология. - М.: Приор, 2002, 386 с.
192

---

Ukraina inqirozi tufayli yuzaga kelgan ikki davlat o‘rtasidagi kes- 
kinlik natijasida iqtisodiy, madaniy, siyosiy aloqalarga putur yetdi. 
2014-yilda Qrimning Rossiyaga qo‘shilishi Putin diplomatiyasining 
eng katta yutuqlaridan biri bo‘ldi.
Suriya inqirozida esa Bashar Asad hukumatining qo‘llanilishi 
orqali yuzaga kelishi mumkun bo‘lgan falokatli fuqoralar urushi oldi­
ni olinmoqda va mintaqadagi terroristik kuchlarga samarali qarshi 
kurashilmoqda. 2017-yil holatiga ko‘ra, Suriya hududining 90%i ter- 
rorchilardan ozod qilindi. Buning natijasida jahon hamjamyatining 
Rossiyaga bo‘lgan ishonchi ortmoqda.
13.2. Rossiyaning Markaziy Osiyo mintaqasidagi o ‘rni
Jahondagi yetakchi davlatlar manfaatlarining Markaziy Osiyoda 
tutashganligi natijasida geosiyosiy jarayonlar chigallashib bormoqda. 
Rossiyalik siyosatshunoslar Markaziy Osiyo mintaqasida geosiyosiy 
ishtirokchilar raqobatining yanada kuchayishi mumkunligi va unda 
Rossiya manfaatlariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan omil- 
lami tadqiq etadilar.
Ma’lumki, Rossiya Federatsiyasining tashqi siyosati Rossiya Fede­
ratsiyasi tashqi siyosati konsepsiyasiga va Konstitutsiyasining tashqi 
siyosatini belgilovchi qonunlarga asoslanadi va unda Rossiya Fede­
ratsiyasi tashqi siyosati asosiy yo‘nalishlari belgilab qo‘yilgan.
Markaziy Osiyo MDH hududi doirasida Rossiya tashqi siyosatida 
muhim ahamiyat kasb etadi, Rossiyalik ekspert V. Naumkin: «Hozirgi 
kunda Markaziy Osiyo - Rossiyaga, umuman, Yevrosiyoga oldindan 
kutilganiga nisbatan ko‘proq ta’sir ko‘rsatuvchi mintaqa hisoblana- 
di»,-degan fikmi bildiradi. Shu jihatdan, mintaqa Rossiya uchun geosi­
yosiy va geostrategik hududlarga, ya’ni Kaspiy dengiziga, 0 ‘rta va 
Yaqin Sharqqa, Janubiy va Janubi-sharqiy Osiyoga chiqishda muhim 
platsdarm hisoblanadi.
Rossiyaning Markaziy Osiyo mintaqasiga nisbatan (shu jumladan, 
MDH davlatlariga ham) siyosatini 3 davrga ajratish mumkin:
193

---

Birinchi davr - 1991-yildan 1994-yilgacha. Bu davr Rossiyaning 
birinchi prezidenti B.Yelsin o‘z hokimiyatini mustahkamlagani bilan 
izohlanadi.
Ikkinchi davr - 1994-yildan 1999-yilgacha. Rossiya «yo‘qotgan 
makon»ni qaytarish ilinjida olib borgan faoliyati xususiyatlanadi.
Uchinchi davr - 1999-yildan to hozirgi paytgacha. Bunda ter- 
rorizmga qarshi kurash va AQSH harbiy kontingentining Markaziy 
Osiyo mintaqasi hamda kavkazorti respublikalariga kirib kelishi bilan 
xususiyatlanadi. 2000-yil Putin va uning guruhini hokimiyat tepasiga 
kelishi Rossiya Federatsiyasi taraqqiyotida anchagina sezilarli voqea 
bo‘ldi. Rossiya tashqi siyosat strategiyasi mamlakatni zamonaviy 
xalqaro munosabatlar va global iqtisodiyotning markazlaridan biri 
sifatida tobora aniq yo‘nalishlarini kasb eta boshladi.
Rossiya parlament Federatsiya Kengashi raisi S. Mironov (2012) 
«Markaziy Osiyo Rossiya Federatsiyasining hayotiy manfaatlar 
hududi bo‘lgan va shunday bo‘lib qoladi» deb ta’kidlaydi123. Ros­
siyaning mintaqadagi manfaatlari tadqiqotchilar tomonidan turlicha 
izohlanadi. Rossiyaning Markaziy Osiyodagi manfaatlarini rus siyo- 
satshunosi V. Tretyakov nisbatan quyidagicha keltiradi124:
1. Mintaqada muayyan mas’uliyatsiz siyosiy kuchlaming hukm- 
ronligiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida ushbu mintaqaning barcha 
hududlarida Rossiya ta’sirini to iiq tiklanishiga erishish.
2. Bevosita Rossiya chegaralari tutashib, ketadigan hududlarda 
hamda mintaqadagi vaziyat izdan chiqarishi mumkin bo‘lgan ichki 
mintaqaviy nizolarga yo‘l qo‘ymaslik.
3. Mintaqadagi tuzumlaming inqirozga yuz tutishi, ichki yoki 
tashqi kuchlar tomonidan ag‘darilishiga yo‘l qo‘ymaslik.
4. Rossiyaning mintaqadagi iqtisodiy mavqeyini mustahkamlash 
va istiqbolda bu hududda rus valyuta zonasini shakllantirish.
5. Afg‘oniston hududining bir qismini nazorat qilayotgan AQSH